IMG!46

274 ^lowiek^

przywilejów klasowych: wojna, jaka rysuje się na horyzoncie, to wojn_a domowa; grupa zostąje wezwana do wewnętrznej jedności w działaniu przeciw tyranowi. Alkąjos nie zamierza przekonywać szerszej pub. liczności—jego przekaz jest zwrócony do tych, którzy już należą do grupy dzieląc te same wartości i cele życiowe. Tb bardzo typowe dla wczesnęj fazy polis zjawisko dowodzi całkowitego stopienia się form życia towarzyskiego z działaniem politycznym w łonie arystokracji. Władza we wspólnocie należy z mocy prawa do grupy Alkąjosa i jego towarzyszy ale została im odebrana: trzeba ją wobec tego odbić w wojnie domowej, nawet z pomocą złota barbarzyńców. Ścisła wząjemna relacja między polityką i wspólnym ucztowaniem ma podstawę w arystokratycznej koncepcji sympoąjonu jako ekskluzywnej organizacji nastawionej na podtrzymanie hegemonii pewnej klasy społecznej nad szerokim światem polis¹¹.

Przez cały VII i VI wiek nowe formy polityczne, gospodarcze i wojskowe podminowywały świat arystokratyczny. Archaiczne ucztowanie reagowało na zmierzch arystokracji i wzrost znaczenia polis pod co nąjmniej dwoma względami, co uwypuklało dwie sprzeczne cechy wspólnego ucztowania u Greków.

Uczty wojowników typu homeryckiego mogły zmieszać się z męskimi instytucjami wspólnotowymi, takimi jak te obecne w tradycyjnym społeczeństwie kreteńskim, gdzie wyraźnie widoczne są elementy ciągłości i adaptacji. Męska społeczność była zorganizowana w grupach. Istniały „pomieszczenia dla mężczyzn” (andreia), w których zbierano się na posiłki. Miasto dostarczało żywność, pochodzącą zarówno ze wspólnej ziemi, jak i ze składek poszczególnych osób. O ciągłości tych rytuałów świadczy fakt, że w ich ramach przetrwał dawny zwyczaj spożywania posiłków na siedząco; ich znaczenie dla tożsamości wspólnoty ujawnia się zaś w ścisłym oddzieleniu gości, dla których przeznaczony był „stół dla obcych”, poświęcony Zeusowi Kseniosowi Po posiłku roztrząsano sprawy publiczne oraz „opowiadano czyny wojenne, wychwalano odważnych mężów, stawiając ich za przykład młodszym”. Pederastia nosiła cechy rytuału inicjacyjnego. Ukochany od

» Rósler, 1980.

Człowiek i famy frJ BIB    275

I J*"*

1 ^ otrzymywał trzy dary symbolizujące męskość i wejście I ^f Sność dorosłych: szatę, wolu i puchar^.

If■Lotną funkcją społeczną elegii było prawdopodobnie umocnie-P ^ _wojownika poprzez bezpośrednią zachętę, a nie pośrednio, f $⁰ ₀pi_s, jak to czyniła poezja epicka. Sama ta transformacja I    na istnienie pewnego napięcia oraz próby wzmocnienia

f ^J^jaych wartości, co jest zjawiskiem typowym dla okresu i nrz«ⁿ’⁸ⁿ społecznych: „Jak długo jeszcze będziecie gnuśnie leżeć? i tóedy powrócicie do swej mężnej odwagi, o, młodzi? Nie wstyd wam i oddawać ziem pogranicznych z taką łatwością” — mówi Kallinos I j Efezu. Elegia wojenna roztacza heroiczny obraz przed szerszą war-[ «twą wojowników, obecnie służących polis.

Najpełniejszy przykład ,.instytucjonalizacji uczly” daje archaiczna I Sparta z czasów zastosowania nowej taktyki hoplickiej oraz nowej, f masowej organizacji wojskowej. Spartańska obyczajowość biesiadna I być może wywodzi się z praktyk doryckich, takich jak te obecne na Krecie, ale przeszła całkowitą metamorfozę w ramach instytucji społecznych i wojskowych rzekomo utworzonych przez Likurga. Młodzi obywatele, pokonawszy rygorystyczny system wychowania Bazujący na rocznikach wiekowych, zwany agoge, wchodzili w skład syssition, grupy wojowników skupionych wokół codziennej praktyki wspólnego ucztowania, które odbywało się w phidiłion. Każdy uczestnik musiał dostarczać ustaloną ilość żywności i wina ze swojej posiadłości; niemożność spełnienia tego warunku pociągała za sobą utratę członkostwa, a co za tym idzie — utratę pełni praw obywatelskich. Opis relacji między wspólnym ucztowaniem a organizacją wojskową znajdziemy u Herodota: Likurg nadał Sparcie prawa, „a po nich instytucje wojskowe, grupy współprzysięgłych (enomotiai), trzydziestki (trieka-des} i grupy biesiadników (syssitia)” (1, 66). Wojsko spartańskie przez cały okres archaiczny i klasyczny wykorzystywało w walce oddziały bazujące na takich piętnasto- i trzydziestoosobowych grupach.

Liczby te odzwierciedlają archaiczną organizację przestrzeni sym-poąjonu (siedem lub piętnaście soi); pierwsze bezpośrednie świadectwo literackie u Alkmana odnosi się do kontekstu spartańskiego

12 Atenakra, 4. {43; jU> 782; Jeanmaire, 1939, rozda. fi.