IMG!52 (3)

(...) dynamiczna organizacja norm głównych oraz drugoplano-wychkonlmorm, któro allemująco uczoslnlczą w dookrofileniu roił I są ofoktem oporu i oscylacji*'.

Inaczej mówiąc, wzajemnie się wykluczają czy uzupełniają i co za iym idzie, wytwarzają pewien poziom napięcia umożliwiający opisane wcześniej mechanizmy: scalenie, rozłam czy manipulację.

Dobrym przykładem dla ukazania ambiwalcncji w roli jeat zawód nauczy* cielą. Ścierają się w nim normy empatii, serdeczności, otwarcia na drugiego człowieka z koniecznym dystansem do wykonywanych działań wychowawczych i dydaktycznych.

Ambiwalencja jest cechą ról opartych na kontakcie klienl-profcsjonalisu, jest więc charakterystyczna nie tylko dla kontaktów nauczyciel -uczeń.

Podsumowując stwierdzić można, ze niezależnie od przyjętej koncepcji, role społeczne uwewnętrzniane są za pośrednictwem procesu społecznego, w wyniku którego jednostce nadawana jest tożsamość.

Nie jest to jednorazowy akt, bowiem dla swego przetrw ania tożsamość wymaga wsparcia ze strony otoczenia społecznego. Naciski grupowe i system kontroli w obrębie grupy społecznej zapewniają nic tylko przyjęcie tożsamości, ale i jej spójność.

Istotą wyżej przedstawionych koncepcji roli jest ich występowanie w zespole. Jednostka nie pełni ról pojedynczo, zawsze jest ich kilka, tworzą one tzw. zespoły ról zwane podsttukturanu.

Prowadzić to może do konfliktów w obrębie pełnionych ról, eliminowania przez jednostkę ról czy pozycji szczególnie konfliktowych, zmniejszania napięcia w roli poprzez przekazywanie części swych obowiązków innym, manipulację i modyfikowanie roli.

Kolejną wspólną cechą powyżej zaprezentowanych koncepcji jest dojrzewanie do ró! społecznych. Proces ich przyjmowania odnosi się do natury osobowości, będącej repertuarem ról. Biografia jednostki zaś postrzegana może być jako „ciąg występów" odgrywanych dla różnych widzów. Jaźń zgodnie z tym kształtuje się w łonie grupy społecznej i nie jest trwałym, ustalonym bytem, lecz przybiera formę proccsualną, jest modyfikowa przez sytuacje społeczne.

W zaprezentowanych powyżej koncepcjach roli społecznej różne czynniki odgrywają dominującą rolę.

¹¹ Tamże, i. 191.

_Wu*ciu Floriana Znanieckiej podsa^-owe    «ę byt

. reprezentowanych pr*« «* "»^rtota- W ~ *T Jitam. kuuhowwia jaźni odzwierciedlonej . pozowałych element** roli społecznej jednostki.

podobne stanowisko prezentuje Jacek S/matka. który stwierdza. ze mdy-wi&ułno*ć jednost'ki bywa tłumiona na rzecz wymogów i norm otoczenia.

Rowmc/ w ujęciu Menonowsktm. eksponującym ambiwalcticję tao-kcciys obrębie pełnionej roli, jak i w koncepcjach atniktural(stycznych Md procesami komunikacji społecznej dominuje zjawisko przystosowania i adaptowania jednostki do społecznego otoczenia. Pociągać to może za sobą takie zakłócenia procesu przyjmowania roli. jak wdrukowanie, fetyszyzacja

czy negacja

Z kolei interakcyjne ujęcia G. GofTmana, Ch. Cooleya i G.H. Menda zdają koncentrować na twórczej roli jednostki, której uczestnictwo społeczne wyznaczane jest rozwojem dwu rodzajów jaźni: odzwierciedlonej i subiektywnej, i wypływających stąd konsekwencji.

Proces nabywania roli społecznej, a przynależność jednostki do kręgów środowiskowych

Wyobrażenia o rolach społecznych kształtują się w zależności od pewnych uwarunkowań; sam zaś proces ich nabywania przebiega w obrębie różnych kręgów środowiskowych.

Kręgi te. ukazane ewolucyjnie (ze względu na kolejność w jakiej jednostka tuje się ich uczestnikiem, a także zasięg ich oddziaływania) ukazują wpływ, jaki na rozwój wyobrażeń o rolach społecznych wywierają procesy socjalizacji przebiegające w ich obrębie.

Pewnych wyobrażeń o rolach społecznych nabywa człowiek tanim przystąpi do ich pełnienia. Część z nich zdobywa w fazie socjalizacji pierwotnej, w obrębie rodziny, część w fazie socjalizacji wtórnej, gdzie /asadnic/ą rolę odgrywa środowisko szkolne, grupa rówieśnicza, uczniowska, związana z miejscem zamieszkania łub zainteresowaniami: grupa studencka, środowisko zawodowe czy rodzina wtórna.

Pierwszym i najbliższym środowiskiem, w którym jednostka uczy mą wypełniać liczne role społeczne jest rodzina, która może być cbanktaryao-^ana jako grupa społeczna i jako„instytucja - w zależności od lago. na jakie