IMG6 087 (2)

86 4. Interpretacja wykresów układów równowagi 43. Układy czteroikladnikowe 87

86 4. Interpretacja wykresów układów równowagi 43. Układy czteroikladnikowe 87

D

Rys. 4.32. Zależności stężeń w czworościanie Roozebooma

Ryl 4.31. Tworzenie przekrojów stężeniowych: a) poziomego, b) pionowego

stężeniowy - obrazują bowiem przemiany w zależności od temperatury wybranych' stopów układu. Wykresy takie buduje się najczęściej na przekrojach równoległych' (rys. 4.31a) albo na przekrojach prostopadłych (rys. 4.3Ib) do podstawy czworościanu. Przez analogię do układów potrójnych można je nazwać przekrojami stężeniowymi odpowiednio poziomymi i pionowymi.

Przekrój stężeniowy poziomy (rys. 4.3la) konstruuje się przecinając czworościan Roozebooma płaszczyzną równoległą do podstawy ABC, według trójkąta PRS. Jego powierzchnia jest miejscem geometrycznym punktów przedstawiających stopy układu A-B-C-0 o stałej zawartości składnika D. Z wierzchołków trójkąta PRS prowadzi się proste prostopadłe do jego płaszczyzny zaopatrzone w podziałkę temperatury. Otrzymany wykres jest analogiczny do przestrzennego wykresu układu potrójnego, a przedstawia budowę fazową w zależności od temperatury i wybranego zakresu stężenia stopów poczwórnych o składach reprezentowanych przez punkty płaszczyzny PRS.

Przekrój stężeniowy pionowy (rys. 4.3Ib) konstruuje się przecinając czworościan Roozebooma płaszczyzną równoległą do jego podstawy ABC, według trójkąta PRS, a następnie płaszczyzną Z prostopadłą do podstawy. Krawędź MN przecięcia powierzchni PRS płaszczyzną Z jest miejscem geometrycznym punktów reprezentujących stopy poczwórne o stałej zawartości składnika D. Z punktów M i N prowadzi się proste prostopadłe do powierzchni PRS, zaopatrzone w podziałkę temperatury. Otrzymany wykres przedstawia przemiany fazowe w zależności od temperatury i wybranego zakresu stężenia stopów poczwórnych o składach reprezentowanych przez punkty odcinka MN.

Podczas konstruowania przekrojów stężeniowych warto pamiętać o prawidło-' wościach geometrycznych w czworościanie foremnym (rys. 4.32). Płaszczyzna KLM [przecinająca czworościan równolegle do płaszczyzny podstawy ABC jest miejscem I geometrycznym punktów przedstawiających składy stopów poczwórnych (z wyjątkiem punktów K, L i M - stopy podwójne odpowiednio A-D, B-D i C-D oraz fkrawędzi KL, LM i KM - stopy potrójne odpowiednio A-B-D, B-C-D i A-C-D)

0    stałej zawartości składnika D (warunek ten spełniają również wymienione stopy podwójne i potrójne). Płaszczyzna ADE jest miejscem geometrycznym punktów przedstawiających składy stopów poczwórnych (z wyjątkiem punktu E i krawędzi AD - stopy podwójne odpowiednio B-C i A-D oraz linii AE i DE - stopy potrójne odpowiednio A-B-C i B-C-D) o stałym stosunku zawartości składników B i C określonym proporcją odcinków CE.EB (warunek ten spełniają wymienione stopy potrójne). Wreszcie płaszczyzna APR jest miejscem geometrycznym punktów przedstawiających składy stopów poczwórnych (z wyjątkiem punktów A - składnik układu, Pi/?- stopy podwójne odpowiednio B-D i C-D oraz linii AP, PR i AR - stopy potrójne odpowiednio A-B-D, B-C-D i A-C-D) o stałych stosunkach składników D i B oraz D i C określonych proporcjami odcinków odpowiednio BP:DP oraz CR.DR (warunek ten spełniają również wymienione stopy podwójne

1    potrójne).

4.3.2. Analizowanie układów czteroskladnikowych

Dla przykładu zostanie przeanalizowany układ poczwórny A-B-C-D, którego składniki w stanie ciekłym odznaczają się nieograniczoną, a w stanie stałym ograniczoną rozpuszczalnością. Wymienione właściwości sprawiają, iż układ jest mieszaniną roztworów stałych nasyconych z eutektyką (rys. 4.33).