IMG$87 (2)

najbliższy okres. Niekiedy chęć organizowania określonej lekcji wyrażają bezpośrednio po zatwierdzonej przez nauczyciela ostatecznej wersji planu. Są to zespoły przeważnie 2-3-osobowe; czasami obejmują więcej uczniów.

Zasadą powstawania zespołów doraźnych jest założenie, iż członkowie deklarują gotowość współudziału w przygotowaniu tylko jednej lekcji. Zespół rozwiązuje się natydhmliast po wykonaniu swoidh zadań doraźnych, tj. po odbytej lekcji, za przebieg której ponosił współodpowiedzialność. Od strony formalnej zespoły te przypominają pod pewnymi względami tzw. oddziały zbiorcze w systemie wychowawczym A. Makarenki. Były to oddziały, które tworzono najwyżej na tydzień, w przeciwieństwie do oddziałów stałych, pełniących funkcję kolektywów podstawowych. A. Makarenko cenił bardzo wysoko wprowadzenie oddziałów zbiorczych. „Dopiero ono pozwoliło naszym oddziałom — jak pisał — zlać się w prawdziwy, mocny, jednolity kolektyw” (Makarenko A., 1955, s. 105 i n.).

Zespoły doraźne, powstające w związku z przygotowaniem lekcji, mają charakter zespołów roboczych — podobnie jak oddziały zbiorcze, zaproponowane przez A. Makarenkę. Zespoły doraźne różnią się jednak od oddziałów zbiorczych nie tylko rodzajem wykonywanych zadań doraźnych, lecz także strukturą organizacyjną. Mianowicie, w zespołach tych nie wyznacza się osób, pełniących rolę kierowników. Wychodzi się z założenia, iż fakt powołania kierowników sprawia, że pozostali członkowie grup czują się niejako zwolnieni od pełnej odpowiedzialności za wykonanie konkretnych zadań. Tymczasem — jak uczy doświadczenie — nawet w zespole dwuosobowym wyłania się z czasem przywódca nieformalny i nikogo nie dziwi jego funkcja kierownicza. Przeciwnie, członkowie zespołu są mu wdzięczni i bardziej respektują jego polecenia, niż w przypadku ewentualnego pełnienia przez niego funkcji formalnego przywódcy.

Wydaje się rzeczą uzasadnioną pozostawienie zespołom doraźnym całkowitej swobody co do ich struktury organizacyjnej. Sprawą niebagatelną natomiast pozostaje osobiste zainteresowanie nauczyciela tym, co pragnie i może zrobić zespół. Niekiedy dobrze jest zasugerować członkom zespołu wykonanie pewnych zadań, nigdy jednak na zasadzie rozkazu czy innej formy wywierania presji zewnętrznej. Uczniowie bowiem mają dobrowolnie brać udział w przygotowaniu lekcji. Udział taki ma sprawiać im także przyjemność z powodu wykonywania społecznie uży-tecznyoh zadań szkolnych. Ze względu na wagę wykonywanych prac uczniowie mogą liczyć zawsze nie tylko na pewne sugestie ze strony nauczyciela w sprawie zakresu wykonywanych zadań, lecz także na osobistą jego radę i pomoc. Ciążące na nauczycielu obowiązki w tym zakresie nie są na pewno łatwe. Okazują się jednak konieczne, aby współudział uczniów w przygotowaniu lekcji pełnił również funkcję wychowawczą.

Liczba i rodzaj zadań wykonywanych w ramach zespołów doraźnych zależą często od tematyki i możliwości uczniów. Godne polecenia są zadania związane z przygotowaniem takich fragmentów lekcji, jak zorganizowanie wystawki, sporządzenie plansz, gazetek, wykresów, tablic, przeprowadzenie wywiadów, przygotowanie inscenizacji, przeczytanie dodatkowej literatury popularnonaukowej, zgromadzenie wycinków' z prasy, wyuczenie się wiersza, piosenki. Do nich należą również takie zadania, jak zaproszenie na lekcję osoby, która mogłaby zainteresować uczniów problemami dotyczącymi np. narkomanii lub też uzyskanie zgody na zwiedzenie przez klasę zakładu pracy czy instytucji państwowej celem przekonania uczniów o ścisłej łączności nabywanych na lekcji wiadomości z szeroko pojętym życiem społecznym. Postarzającymi się często zadaniami, podejmowanymi przez zespoły doraźne, są również:- gruntowne zapoznanie się z tematyką oraz zastanowienie się nad problemami, jakie warto by rozwiązać na przygotowywanej lekcji i nad pewnymi propozycjami prac domowych, które uczniowie mogliby wykonać po jej odbyciu.

' Członkowie zespołów doraźnych są w zasadzie odpowiedzialni tylko za zorganizowanie lekcji. To znaczy niekoniecznie sami muszą być wyłącznymi wykonawcami zadań, uznanych przez nich za niezbędne dla urozmaicenia przyszłej lekcji. Mogą zwrócić się o pomoc do innych uczniów z klasy, a także i spoza klasy. Jedną lekcję może niekiedy przygotowywać kilka zespołów. Dzieje się tak często przy organizowaniu lekcji całkowicie inspirowanych. Praca w ramach zespołów doraźnych nie zawsze ma charakter działań zespołowych. Często uczniowie, należący

127