IMG280

DYSONANS, HIPOKRYZJA I OBRAZ WŁASNEJ OSOBY

który byli

pciły wyraźnie

[oratorium

Skowanymi sceJ fi? wywoływać pJJ ■ prawdziwym

Ich eksperymentach ki perswazyjne j zob. Freedman 1 lsu zawsze jest zwiąa iangażowania prawiedliwiem Zan nas, pracujący śi ądro, prowadzi onai zeżach jest trochę było całkiem jasne, n - czy teoria 1958 tradycyjny®¹ być pewny, czy Aj^ ńe mówiliśmy żart® >, czy teoria czy też nie. •trwałe dyskusje, asycznych przykł*®? uvilę na dwór w ^ ty, że wywoła toI® ze zrozumienie® j ma związek z Jgg la, że stracił ro^ ;

sytuacji,

»ek człowiek i B

1 m&A

Uli

.}«

lewarka późno w nocy na odludną wiejską drogę?” „Ale”, sprzeciwiał się j^on, "gdzie są niezgodne przekonania?”

Zabrało mi to kilka lat, ale stopniowo zacząłem zdawać sobie sprawę, jętym co stanowiło istotę mojej tezy, był obraz własnej osoby. To znaczy, kiedy mówiłem wcześniej, że teoria dysonansu stawia jasne prognozy, gdy chodzi o jej jądro, tym co w istocie rozumiałem przez „gdy chodzi o jej jądro”, były sytuacje, w których sporny okazywał się obraz własnej osoby przyjmowany przez jednostkę. Tak więc, sytuacja wielkiej burzy, na tyle na ile ja mogę osądzić, nie dotyczyła jaźni. Sytuacja pękniętej opony dotyczyła obrazu własnej osoby; co było niezgodne, to: a) przekonanie kierowcy ® iiotyczności własnego zachowania z b) jego obrazem własnej osoby, obejmującym bycie rozsądnym, bystrym facetem. W związku z tym napisałem monografię (Aronson 1960), w której dowodziłem, że teoria dysonansu formułuje najmocniejsze ze swoich prognoz, kiedy zagrożony jest jakiś ważny element obrazu własnej osoby, zazwyczaj gdy jednostki prezentują zachowania, które są niezgodne z ich obrazem ,ja”.| Początkowo nie chciałem, aby była ona zasadniczą modyfikacją teorii - lecz jedynie próbą pewnego uściślenia przewidywań. To znaczy, moim zdaniem, to „uściślenie” zachowywało kluczowe pojęcie niezgodności, ale przenosiło akcent na obraz własnej osoby - określając tym samym dokładniej, kiedy teoria ma ; zastosowanie, a kiedy nie. Sądzę, że ta nieznaczna modyfikacja teorii I dysonansu miała doniosłe następstwa, ponieważ zwiększyła moc prognostyczną teorii bez poważnego ograniczenia jej zasięgu. S

Co więcej, ta modyfikacja odsłoniła ukryte założenie zawarte w pierwotnej teorii. Początkowe twierdzenia Festingera - i wszystkie wczesne eksperymenty - były oparte na ukrytym założeniu, że jednostki mają umiarkowanie | pozytywny obraz samych siebie. Lecz, jeśli jednostka uważała się za „głupa”, mogfa Spodziewać się po sobie głupawych rzeczy - jak przechodzenie surowej inicjacji w celu dostania się do grupy lub mówienie czegoś, w co się wcale nie wierzy. U takich jednostek dysonans nie pojawiłby się w takich samych warunkach jak u osób z korzystnym obrazem samego siebie. Dysonans Pojawiłby się raczej wtedy, kiedy zostałyby naruszone negatywne oczekiwania względem siebie samego - to znaczy, kiedy człowiek o niskiej samoocenie Podjąłby działania, które mają wydźwięk pozytywny dla jego jaźni.

Aby sprawdzić to założenie, Merrill Carlsmith i ja przeprowadziliśmy Prosty krótki eksperyment, który wykazał, że w pewnych warunkach ^udenci college’u będą źle się czuli odnosząc sukces; że woleliby dokładnie Pfzewidywać swoje własne zachowanie, nawet jeśli to oznacza przygotowa-y się na porażkę. Konkretnie, stwierdziliśmy, że studenci, którzy midi ^ględem siebie samych negatywne oczekiwania w związku z wykcaagilSłfej zadania, dawali dowód, iż dysonans się pojawiał, gdy ¹⁰²¹¹ sukcesu w rozwiązywaniu zadania. To znaczy,