IMG 05

ca bierności, apatii i hipoaktywności; epilepsja, wzmagająca egocentryzm (Kondaś O., 1984, s. 298 i n.). Ale również w przypadku tych chorób negatywne ich następstwa w zachowaniach dzieci i młodzieży mogą być ódpowiednio zmniejszane nie tylko poprzez skuteczne leczenie, lecz również odpowiednie podejście pedagogiczne. Dlatego też nie bez racji leczenie, wychowanie i nauczanie uważa się za oddziaływania wzajemnie się uzupełniające, konieczne dla pełnego rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego uczniów.

5. PEDAGOGICZNE REPERKUSJE ZNAJOMOŚCI PRZYCZYN TRUDNOŚCI WYCHOWAWCZYCH

Omówione wcześniej przyczyny (w znaczeniu czynników ryzyka powstawania trudności wychowawczych) nie wyczerpują — rzecz jasna — całego kh rejestru. Istnieje wiele innych tego rodzaju uwarunkowań — obok przyczyn tkwiących w środowisku rodzinnym i szkolnym oraz przyczyn biopsychicznych. Należą do nich min. przyczyny tkwiące w środowisku rówieśniczym uczniów, warunki społeczno-ekonomiczne i kulturowe, sytuacja polityczna kraju, miejsoe stałego zamieszkania (wieś, miasto), przyczyny etniczne, a nawet klimatyczne.

Warto również podkreślić raz jeszcze, iż opisane trzy grupy przyczyn nieprzystosowania społecznego uczniów nie są na pewno kompletnym kh przedstawieniem. Tak np., wśród przyczyn tkwiących w środowisku szkolnym, należałoby z pewnością ukazać wiele innych jeszcze błędów popełnianych przez nauczycieli i niektóre negatywne wpływy wywoływane przez czynniki kompletnie róetntencjonalne. jak zbyt duża liczba uczniów w ntok i poszczególnych klasach, panujący tam hałas podczas przerw między lekcyjnych i występująca niekiedy wielka nuda podczas zająć dydaktyczno-wychowawczych (por. Gurycka A.. 19TT). W podanym zaś opkta przyczyn tkwiących w środowisku ro-daunaym. wykaz popełnianych pracz rodziców i nauczycieli kią.

Tl