IMGB86

\jMcqxm* Lac*n juMźat się za wiernego ucznia Freuda:    twier-

dxił7“Tż w jego pismach nie ma niczego, co nie zostałoby Już wcześni* zauważone w pismach Mistrza. Jednak dokonana przez niego rei nterpretacja str uk tur al i styczna stawia go — w mniemaniu sporej części badaczy - na pozycji uczni a-zdrajcy. Laca-nowska teoria podmiotu przedstawia się Jak klasyczna _powieść narracyjna: rozpoczyna się narodzinami i fragmentaryzacją ciała. następnie przez fazę lustra i wejście w świat Języka podmiot osiąga dojrzałość - przechodzi kompleks Edypa.

/Faza pierwsza dotyczy narodzin 1 f ragmentaryzac ji , a u Jej leży pojęcie    Cmożna powiedzieć - bez zbytniej

nieścisłości - że cała koncepcja podmiotu jest w tym ujęciu zbudowana na pojęciu brakuj. Oto bowiem w trakcie narodzin ludzki podmiot odrywa się od początkowej całości podzielonej na pół: doświadczenie to stanowi podstawę niewygasłych przez całe życie pragnień do poszukiwania zaginionej części. Innym aspektem tego podziału Jest przypuszczenie, że całość pierwotna była androgyniczna, a jej przecięcie narzuciło biologiczną redukcję do roli mężczyzny lub kobiety.

Historia podmiotu rozpoczyna się od momentu odłączenia od łona matki:    następujący nieco wcześniej moment seksualnego

rozróżnienia i późniejsza separacja oznaczają podstawowy brak, seksualny w swoim charakterze. Podmiot może być określany w kategoriach braku, ponieważ wierzy on, że jest fragmentem czegoś więlcszego, czegoŚT^ co było już wcześniej.

Drugi moment utraty-braku, któremu podlega Lacanowski podmiot, zachodzi po urodzeniu, lecz przed wejściem w fazę nabywania języka. Nazywa to "preedypal ną f ragmentaryzac ją ciała”: otóż dziecko nie odróżnia siebie Cjako terytorium, ciało zajmujące przestrzeń!) od matki, od otaczających je przedmiotów. Czuje się niczym *'ja roztopione w oceanio". Lacan tworzy w tym przypadku jedną z licznych metafor, mającą trafnie przekazać jego myśli - tworzy określenie l *hommelei te, co znaczy Cnapisanej czlowieczek_t lecz także Cusłyszanej omlet. Dziecko jest więc podmiotem, który jak "omlet rozpływa się we wszystkich kierunkach". Jednakże ciało dziecka przechodzi okres dyferen-cjacji , w wyniku którego powstają określone strefy erotogenne,

_{ace dr}ogą ujścia libido. Są nimi usta. odbyt, narządy smk-, __ oraz element szczególny, pochodzący z Innego ciała. _anowi ci e pierś matki. Jej brak Ca takie spojrzenia i głosu tkU obrazuje powstanie całej kategorii przedmiotów pożąda-które zapewniają przyjemność:    Lacan nazywa je przedmio-

tam i _miotov* inne.

yHontyfikacja z nimi ma miejsce w innym rejestrze, mianowi -

małe o* Cobjets petit cl) , co jest skrótem formuły przed-

r-i e[wyobrażonego, j Miedzy szóstym a osiemnastym miesiącem życia dziecko po raz pierwszy doświadcza siebie Jako jedność poprzez własne odbicie w lustrze. To zwierciadlane odbicie służy Jako forma, która nadaje kształt podmiotowy i organizuje jego roz-Dokonuje sie wiec pewna identyfikacja miedzy niemowlęciem i jego odbiciom:    niemowie sumuje odbite w lustrze fragmenty

ciała, postrzega obraz, identyfikuje sie z nim - ten obraz samego siebie nazywa Lacan ja.

Ważnym momentem jest odnalezienie przez niemowie całkowitej j edności , która zastępuję doznanie "koszmaru fragraentaryza— _cji Ta całość zostaje wyidealizowana i stanowi pierwotne narządzie identyfikacyjne:    jednakże identyfikacja z formą, róż

niącą sie od podmiotu i zewnętrzną wobec niego. Jest źródłem alienacji Ctym bardziej, że ja - obraz lustrzany ma fikcyjny statusD. Nie jest przy tym jasne, czy w tworzeniu obrazu-ja mają także udział czynniki kulturowe i społeczne normy.

Jednak ich udział jest niewątpliwy w rejestrze [symboliczne-go,l które rozpoczyna sie z chwilą nabycia przez podmiot z doi -ności językowych.¹ Trzeba stwierdzić, że Lacan radykalnie zmienia koncepcje znaku językowego, wypracowaną przez Ferdynanda de Saussure’ a, kładąc największy nacisk na element znaczący oraz odbierając elementowi znaczonemu możliwość tworzenia par ad ygma tycznych relacji Cprzysługuje mu tylko cecha syn— tagmatyczności » rozwijania sygnifikacyjnego łańcucha}. W efekcie Lacan doprowadza do formuły, wedle której "element znaćzą— cy jest tym, co reprezentuje podmiot dla innego znaczącego Według Lacana podmiotowość jest produktem znaczeniowych tr ans -

akcji wykluczających popędy, jest ...wytworem relacji_ponuądoyf

.elementami znaczącymi ¹ w czym zbliża sie do koncepcji Benve-niste*a Cja jest tym, kto mówi jcD.