IMGC96

JO Wprowadzeń ie

Winterakcyj ny m ujęciu Blumera ani sytuacja społeczna, ani organizacja nie istnieją niezależnie od podmiotu. Ich udział w określaniu działań jednostki jest tak duży, jaki zostanie im nadany przez podmiot.

Działania są poprzedzone zabiegiem interpretacji. Odnosi się on do sytuacji, przedmiotów w niej występujących, w tym i do ludzi uwikłanych w nią. Elementy sytuacji doświadczane i obdarzane znaczeniem stają się dla jednostki obiektami społecznymi. Koncepcja znaczenia jest ściśle związana z koncepcją działania. Oznacza ona realne i obiektywne konsekwencje obiektu dla działającego. Znaczenia wywodzą się z dotychczasowych reakcji na dany obiekt. ..Znaczenie jest więc wytworem obiektywnie istniejącego związku między pewnymi fazami działania społecznego; nie jest natomiast psychicznym dodatkiem do tego działania i nie jest pojęciem w ujęciu tradycyjnym” (Mead. 1975. s. 109). Doświadczanie przez działającego odmiennych odpowiedzi powoduje wyłanianie się nowych obiektów. Pojawiają się one wraz ze zmianą ich dotychczasowego znaczenia.

W procesie komunikacji i wzajemnej adaptacji działające jednostki doświadczają reakcji partnerów. Następuje wówczas ustalanie ich znaczenia, co jest procesem tworzenia obiektów społecznych. Działania wobec obiektów są wcześniejsze w stosunku do znaczenia, jakie posiadają one dla działających. Zatem pierwotne są działania, a znaczenie jest wtórną własnością obiektów.

Znaczenie ma bardziej autonomiczny charakter w stosunku do działania. Znaczenia wykraczają poza sytuacyjnie określone treści obrazów reakcji obiektów. BIu-mer pomija kwestie społecznej genezy znaczeń. Koncentruje się na działaniach, ksńre są kierowane wobec obiektów już posiadających znaczenie. Akcentuje zatem funkcjonowanie znaczeń, przyjmując za Meadem, że rzeczy obdarzone znaczeniem są obiektami społecznymi.

Znaczenia według Blumera mają intersubiektywny charakter. Określa je jako ..wspólne definicje" tworzone w interakcjach (Blumcr, 1984, s. 411). Przyjmuje zatem występowanie zespołu symboli o ustalonym i uniwersalnym znaczeniu ("uniwersum dyskursu" Meada) w ramach określonych całości społecznych. Uniwersalny charakter symboli leży u podstaw „wspólnych definicji” oraz interakcji. Umożliwia on dopasowywanie wzajemnych linii działań partnerów. Wspólne symbole pozwalają zasent przewidzieć działania innych oraz wskazać partnerowi mające nastąpić włas-ae działanie.

nAałliWMK; niywaja -urrwrrwlińw- czy wspólnych znaczeń w dostosowywaniu wzajemnym dzia- j MSMMÓW bkBm jest uważać k działania za lalcie same czy wspólne. Sprzedawca i kupujący, eho- J symboli, angażują się w różne działania lecz ich działania są dopasowane. Zawartość j HMlęiMpi me stanowi działanie wspólne lec/ połączone" (Hałas 1987. s. 57).

kwopietacja jest obecna nu poziomie ustalania przez podmiot znaczeniu obiektów. ■Mtopoir konwersacji ż sann m sobą podmiot przeprowadza manipulacje w obrę-tur Hmi dyskursu. Sprowadzają gę one do wybierania, ustalania i pr/ckszlal-canu znaczeń Podmioi opiera te zabiegi na tle sytuacji, w której znajduje się i na ■MMapsranyns kierunku własnego działania Niemniej jednak „subiektywność pro-Mcrpreutji jest ograniczona przez czynnik pragmalyczny, to jest wymóg sku-

teczności własnego działania zależnego od działania partnera" (Hałas. 1981. oj Sojo Mówić zatem można o kształtowaniu się pewnych tendencji w przekształcaniu znaczeń, które dotyczą zbiorowości pozostającej w obszarze uniwersum dyskursu. Te tendencje oznaczają funkcjonowanie mechanizmu grupowych schematów interpretacji.

W obrębie grupy utrzymują się względnie jednoznaczne sposoby nadawania i od- 1 czytywania znaczeń obiektów przez jednostki. Z racji grupowego pola działania są one właściwościami strukturalnymi zbiorowości. Operowanie przez Blumera kalc-gorią interpretacji powoduje przesunięcie własności strukturalnych zbiorowości na niższy, jednostkowy poziom życia społecznego. Co więcej, nie pozostają one § tak jak u Meada - w bezpośredniej relacji do ustalonych przez podmiot kierunków działania. Uniwersum dyskursu i względnie jednoznacznie określone w jego obrębie znaczenia obiektów sprawiały, że wpływ struktury zbiorowości był bardziej automatyczny i silniej standaryzujący działania. Wprowadzenie w procesy interakcji pma pretacji znaczenia obiektów przez uczestników (czyli przekształcanie znaczeń tych obiektów jako mechanizmu poprzedzającego wybór linii działania przez podmiot), lokuje właściwości strukturalne bliżej jednostki i sytuacyjnych okoliczności jej działań.

Zbiorowa perspektywa jest charakterystyczna dla symbolicznego interakcjonizmu. Wspólnota dyskursu jest określona kulturowo i historycznie. Reguły interpretacji mają również historyczny i kulturowy wyznacznik, który uwidacznia się we wspólnej definicji sytuacji.

;.Analiza pragmatycznych reguł interpretacji, wytwarzanych i funkcjonujących w rożnych grupach społecznych została otwarta przez orientację symbolicznego interakcjonizmu*' (Hałas. 1987. v 58).

„Wraz / mechanizmem oddziaływania na siebie istota ludzka przestaje być organizmem reagującym, którego zachowania sij wytworem tęgo. co nań działa z zewnątrz, od wewnąnz lub z zewnątrz i od wewnątrz zarazem Natomiast podejmuje ona działanie wobec świata interpretując to. na co się natyka, oraz organizując u dóa-łanie w oparciu o te interpretacje" (Blumcr. 1975. s. 72).

Z kolei, definiowanie będące procesem komunikowania innym kierunku potencjalnego działania odnosi się do stopnia, w jakim jednostka skorzysta z ustalonych wzorów organizacyjnych. W tym procesie ma miejsce niejako „konsultacja” jednostki z zasobami organizacyjnymi grupy i podjęcie przez nią decyzji wykorzystania lub pominięcia wzorów działań społecznych. Podmiot bowiem aktywnie interpretuje układ sytuacyjny, „naznacza” niejako pewne obiekty jako mające dla niego znaczenie. Sięga do znanych mu wzorów i standardów zachowań, które podobnie jak elementy sytuacji, są przesiewane przez wymóg ich użyteczności w celu rozwiązania jego sytuacji problemowej.

Wynikiem aktywności poznawczej podmiotu są podejmowane działania. Czynności są samoukierunkowane przez jednostkę w takim sensie, że uwzględnia ona wybrane przez siebie pragnienia czy uczucia, jak i własności środowiska, w którym się znajduje. Działający zawsze „bierze zaś pod uwagę te rzeczy, które sobie wskazuje" (Blumer. 1975. s. 73). Należy wysnuć konkluzję, że wpływ sytuacji i organizacji społecznej na kierunki działań jednostki, wielkość ich wpływu na wyjaśniane działania jednostek jest określana przez podmiot i jego pragmatyczne kryteria aktywności własnej.