IMGD53

92 Jan Turowski

neguje też utrwalonych znaczeń, wykraczających poza konkretną sytuację. „Przyjmuje - pisze E. Hałas - kulturowe znaczenie ról, jako zewnętrznych wobec działania. Nie są to jednak normatywne oczekiwania, lecz kategorie poznawcze [...]"^,J. O ile w- koncepcji strukturalnej rola jest określona w kategoriach norm, to w koncepcji interakcyjnej rola ujmowana jest w kategoriach typów działań człościowo ujętych (np. katolika, ojca, pracodawcy). Nadto treść roli jest dopiero wypełniana w konkretnej interakcji.

Grupy społeczne określane jako struktury społeczne stanowią więc sieci stosunków między rolami.

PRZYPISY

I E- Hałas. Symboliczny interakcjonizm - wielość orientacji a podstawy jedności perspektywy, „Studia Socjologiczne". 1961. nr 4, s. III.

j H. Blumer. Społeczeństwo jako symboliczna interakcja, (w:) Kryzys i schizma. Anty scjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, wybór i wstęp E. Mokrzycki, Warszawa 1984. s. 75-76.

¹ Ibid., a. 76.

*    Ibid.. Si 78.

*    Ibid., s. 79.

| Ibid.. %. 81.

^I    Ibid., ł 80.

•Ibid.. ł 83.

’ Por. Turner, np. cit.. s. 395-417.

^lo Por. R. H. Turner. Social roles: Sociological aspeets. (w:) International Encyclopedia of the So-cial Sciences. New York 1968. S/czególowe omówienie poglądów J. H. Turnera wraz z obszerną bibliografią znajdujemy w cytowanej książce J. H. Turnera (s. 442-465).

^II    Hałas. op. cit.. s. 176.

** Ibid., s. 174.

MARIA LOŚ

„Role społeczne” w nowej roli'

Teorie z zakresu psychologii społecznej przynoszą co najmniej dwa BBadmiS wiedzi na kluczowe dla socjologii pytanie o podstawy trwałości porządku ipdiUfea nego. Wedle pierwszej - normy społeczne są wpajane ludziom przez systeimlfciflfl socjalizację, stają się koniecznym elementem postrzeganego przez nich pocgjran rzeczy i podlegają pełnej lub przynajmniej częściowej internalizacji. Wedle drogiej - istotną cechą ludzkiej natury jest formowanie pozytywnego obrazu san$e|^^^H bie, a w związku z tym dążenie do osiągnięcia możliwie korzystnej pozycji I pk najlepszego pełnienia ról z nią związanych, a zatem dostosowywania wań określonego audytorium - co sprzyja w konsekwencji utrwalaniu się peantta wzorów i norm.

Literatura socjologiczna na temat ról społecznych jest niezmiernie bogate. lą|J: to jedno z klasycznych pojęć socjologii, często jednak odnoszone do zbyt wylu pojmowanej „oficjalnej” lub demograficznej struktury społecznej (role role rodzinne, rola kobiety, rola mężczyzny itp.), podczas gdy analiza mniej sveU’| balizowanych i zinstytucjonalizowanych ról, które kształtują się w procesach ludzkich interakcji w różnych środowiskach, jest dość zaniedbana. Otoczenie oanjjH lub przypisuje jednostce pewne role nieformalne - na przykład zwraragąC^^^H niej po opinie czy informacje, oczekując z jej strony pomocy, traktując ją podgHdfcj wie. lekceważąc ją itp. Te role nieformalne - rola autorytetu, rob osoby nie budzącej zaufania, rola osoby pozostającej w cieniu innych, roluj rola „martyra” itp. - mają ogromny wpływ na kształtowanie się obrazu j bie, a w związku z tym na wybór i interpretację innych, na przykład] malizowanych, ról. Ich analiza może też dostarczyć interesujących B temat czynników wpływających na nieformalne stosunki mu iliyh>M^B nym kontekście społeczno-politycznym.¹    J

Interesujące, a chociaż mało zbadane, są związki tych Hf wiskowych z makrostrukturą społeczną. Pomimo ich paaMjlfl zwierciedlają one szersze stosunki społeczne i mogą i