IMG 33 (3)

200 • Kalipso

Kalipso, córka —> At/asa. —> Nimfa mieszkająca na wyspie Ogygia (bajeczna wyspa w pobliżu Gibraltaru, identyfikowana z wysepką Peregil), na którą jako pierwszy człowiek dotarł —»Odyseusz; wyrzuciły go na piaszczysty brzeg fale, kiedy roztrzaskał się jego statek w czasie powrotu do Itaki. Siedem lat przebywał u K., która poiła go —> nektarem, żywiła —»ambrozją. —> Heros szybko nabierał sił, wracał do zdrowia. Coraz bardziej podobał się nimfie, tak bardzo, że obiecała mu wieczną młodość i nieśmiertelność, jeśli ją poślubi. Odyseusz wciąż jednak myślał o powrocie do swojej żony —»Penelopy. Bogowie zlitowali się nad nim i zmusili nimfę, by uwolniła herosa i pozwoliła mu odpłynąć; o interwencji —» Hermesa, na życzenie -> Zeusa, u K. czytamy w piątej pieśni —» Odysei Homera. Ze łzami żegnała go nimfa. • W starożytności nie przedstawiano K. często. W czasach nowożytnych na uwagę zasługują m.in. dwa obrazy; Odyseusz i Kalypso A. Bócklina (1883) i Wyspa Kalypso J. Drapersa (1897). Patrz także Telegonos.

Kalliope

Kafliope (‘pięknogłosa’), pierwsza z dziewięciu —> muz, córek —»Zeusa i —»Mnemosyne. Opiekunka poezji epickiej. Towarzyszka —> Apollona —» Muzagety, jedna z jego żon. Miała dostojny wygląd, na jej głowie błyszczał złoty diadem. Przedstawiano ją z rylcem i tabliczką, a czasami nawet z trąbą. Według niektórych poetów była matką —»Orfeusza Hezjod w —» Teogonii (ww. 75-87) podkreśla rolę muz, zaznaczając, że K. jest najważniejszą spośród nich: „...śpiewały Muzy, co na Olimpie mieszkają, / dziewięć cór wywodzących ród swój od Dzeusa wielkiego: / Klio i Euterpe, i Thalia, i Melpomene, / Terpsychora, Erato i Polihymnia, Urania /1 Kalliope - a ona jest najznaczniejsza wśród wszystkich, / Ona bowiem też królów czcigodnych jest towarzyszką. / Kogo zaś zechcą uczcić córy wielkiego Dzeusa /1 zobaczą, że jest on z królów przez Dzeusa chowanych, / Temu one na język rosę leją prze-sfodką - / Wnet z ust jego popłyną słowa miodowe, a ludzie / Wszyscy na niego patrzą, kiedy rozp^aH,a »^7ora,*ⁿ'

/ Prostym wyrokiem; a gdy nieomylnym

mówi, zaraz spór, choćby wielki, zręcznie

wiedzie” (przeł. J. Łanowski).

Kalliroe (‘pięknie płynąca’), 'córka —> Acheloosa, żona —> Alkmeona, który zostawił dla niej żonę Arsinoe. Urodziła mu dwóch synów, Akarnana i Amfoterosa. Mąż K. zginął z powodu jej intrygi, podstępnie musiał odzyskać dary ofiarowane pierwszej żonie (—»suknię i —> naszyjnik

Harmonii). W tym celu udał się do Psofis (miasto w płn.-zach. Arkadii), do króla Fegeusa. Okłamał go, mówiąc, że nie pozbędzie się —> erynii, dopóki nie odzyska tych darów i nie ofiaruje ich w Delfach. Król zwrócił je, ale wkrótce dowiedział się od swego sługi o podstępie Ałkmeona. Synowie króla urządzili na niego zasadzkę i zabili go. Kilka bohaterek nosiło imię K.; jedną z nich była ² córka —> Okeanosa i —> Tethys, która ze związku z -> Chrysa-orem urodziła dwa potwory: —»Geriona i —»Echidne. Bóg--rzeka -» Skamander miał także córkę ³ K. Poślubiła ona —> Trosa, któremu urodziła czworo dzieci: —> Assarakosa,

—> Ganimedesa, —» Kleopatrę i —> llosa. Król Libii Lykos był ojcem⁴ K., którą porzucił heros Diomedes. Dziewczyna z rozpaczy popełniła samobójstwo.⁵ K. to również źródło płynące w pobliżu Kalydonu, nazwane imieniem dziewczyny, która wzgardziła miłością kapłana -> Dionizosa.

Kallisto (‘najpiękniejsza’), córka —> Lykaona, króla Arkadii (kraina na Peloponezie). Uważano ją również za —»nimfę. Była towarzyszką łowów —» Artemidy. Złożyła śluby zachowania dziewictwa aż do śmierci. Pewnego razu zobaczył ją -% Zeus i zakochał się w niej. Przybrał postać -» Apollona i posiadł ją. Ciężarną K. postanowił Zeus ukryć przed zazdrosną małżonką —> Herą, przemieniając kochankę w niedźwiedzicę. Żona Zeusa jednak odkryta prawdę i na jej prośbę bogini łowów Artemida zabiła K. jak dzikiego zwierza. Z martwego ciała kochanki Zeus wyjął swego syna —» Arkasa, po czym oddał go na wychowanie -» Mai. Natomiast K. umieścił na niebie jako konstelację Wielkiej Niedźwiedzicy. Było kilka wersji tego mitu. Jedna z nich głosiła, że K. - niedźwiedzica została schwytana przez pasterzy i przekazana jako dar swemu ojcu, Lykaonowi. Zdarzyło się, że któregoś dnia niedźwiedzica zawędrowała do okręgu —> Zeusa Lykajosa i tam zastrzelił ją Arkas. Według -> Metamorfoz (ks. II, w. 405 n.) Owidiusza, Zeus nie opuścił do śmierci K., przemienił Arkasa i jego matkę w dwa gwiazdozbiory: Wielkiej i Małej Niedźwiedzicy. Nad źródłem Krunoj w Beocji (kraina w środkowej Grecji) pokazywano grób K. Prawdopodobnie kiedyś K. była w Arkadii jedynie lokalnym odpowiednikiem Artemidy. Patrz także Chrysopeleja, Pan. kameny, rzymskie —»nimfy wodne czczone w świętym gaju (niedaleko Porta Capena), gdzie składano im ofiary z wody i mleka. Jedną z nich była Egeria, kochanka (według innych żona) rzymskiego króla Numy Pompiliusza. Z cza-