IMG 44 (2)

wszystkim inunanentnychtematów „ostatecznego znaczenia" (ullimale eon-renu), które mają już niewiele wspólnego z tradycyjnymi wyobrażeniami reiigijoymL Immąnentne ultimaie concems, jak np. .^nakrojiumanistyczne” (26,1%) i mikrohu mani styczne (23,5%) są bardziej rozpowszechnione niż konwencjonalne transcendentne przekonania religijne (18%). Podobne wyniki przyniosły dla Niderląndóvv„badania ośrodka jłv_ Nijmegen. Tu_ światopogląd chrześcijański stoi jeszcze tylko, na drugim miejscu i jest w istocie nasycony tradycyjnymi wartościami mieszczańskimi¹. Również i w Nienu ezech. widoczne są nasilające się tendencje do „akcentowanja^aulonomii w prywatnym życiu codziennym” (Meulemann 1984)². Stosownie do tego tylko ćwierć respondentów próbuje rozwiązywać problemy religijne z pomocą formalnie zorganizowanych, instytucji.

.Prywatyzacji” nadano nie tylko bardzo wąskie ujęcie teoretyczne; także w sferze empirii pojęcie to cierpi często z powodu jednostronnego akcentowania poszczególnych aspektów. Np. Coltrell (1985) szuka przedstawicieli „niewidzialnej religir.^konceptualizowanych przez nią jako kompletnie izolowani samotnicy, którzy, nastawieni całkowicie na siebie, dosłownie jak w supermarkecie własnoręcznie wybierają sobie religijne towary i układają z nichindywidualne «»"» Również Dobhelaere fl98L 103) w podobny sposób zrównuje niekiedy religijność indywidualną z prywatyzacją — na przykład, gdy wyraża on wątpliwość, czy indiyidual religiosity może zostać określona jaka społeczna forma religii (podobnie też Koracevic 1988,248). O wiele szczegółowsze postępowanie badawcze zastosował, jak już wspomniano, Hart, który po uwzględnieniu poszczególnych aspektów prywatyzacji dochodzi do konkluzji. „iż brak jest wyraźnych wskazówek, przemawiających za krótkotrwałym przyrostem prywatyzacji. Prywatyzacja jest raczej długofalowym procesem rozwojowym w środowisku amerykańskim” (Hart, 1987).

Badania Yingera, Roofa, Nelsena, Fenna i innych ukazują nie tylko fakt, iż urbanizacja, industrializacja, racjonalizacja, mobilność itd. prowadzą do osłabienia religijności kościelnej. Potwierdzają one występowanie tak zwanej „liiedógmatycznej” czy leżniewidzialnej” religii, często skombino-wanej z quasi-naukowymi, mistycznymi koncepcjami, u ok. 25% do 50% populacji (Dobbelaere 1981, 136 i n.). Np. Yinger zebrał w Japonii, Korei, Tajlandii, Nowej Zelandii, Australii, Stanach Zjednoczonych i Niderlandach dane wśród studentów college’ów i uniwersytetów, a w Anglii wśród uczniów. Co prawda, u jednej trzeciej respodentów stwierdził nastawienie religijne, tzn. wiarę w istnienie sfery, leżącej poza codzienną rzeczywistością, lecz nastawienie to nie było uzależnione od tego, czy i jak respondenci związani byli z instytucjami religijnymi. W równie niewielkim stopniu, na religijność okazały się wpływać takie czynniki jak płeć, status społeczny, narodowość czytożsamość religijna. Dlatego też RooŁ który kontynuował te badania, zakłada szerokie rozpowszechnienie, owej nojkdoctrinal reli-I gion³.

Szczególny oddźwięk praca Luckmaoną znalazła we włoskiej socjologii religii. Np. Cipriani powziął zamysł gruntownego zgłębienia caso Luckmann. Przez Luckmanna tylko heurystycznie nazwane lematy nowego Świętego Kosmosu (jak seksualność czy familializm) podniósł on do rangi hipotez. Stwierdzając ostatecznie, że religia nadal się utrzymuje, musi on jednak przyznać, że również we Włoszech dają się zaobserwować prywatyzacja, utylitaryzm i konsumpcjonizm. „Pomiędzy stmkturą kościelną a jednostką otwiera się przepaść ustępliwości, która poddaje ostrej próbie nie tylko formalne postacie kościelnego organizmu, lecz wiarę tout court” (Cipriani 1978, 70). Także Quaranta (1982) poddał badaniom grupy młodzieży katolickiej i natrafił na mocno subiektywistyczny synkretyzm, wykazujący, na bazie nadzwyczaj stabilnej struktury grupowej, zaskakującą trwałość. Badania Burgalassiego (1970) ukazują natomiast znaczne zmniejszenie się liczby zwolenników „oficjalnego modelu”, a i Scravaglieri (1978) dochodzi do wniosku, że już tylko 63% respondentów we Włoszech posiada

i

31

1

   M. A. Thung, Religion und Wertewandel in empirischen Untersuchungen der Niederiande, w. Loccumer Prolokolle 8/84, 57-95.

2

   H. Meulemann. Religion und Wertewandel in empirischen Untersuchungen der BRD, w: Loccumer Prolokolle 8/84, 97-113,102.

3

W. C. Roof, Concepts and Indicators of Religious Commiunent. A Crilical Review, w: R. Wuthnow (red!), The Religious Dimension: New Directions in Quan-titative Research, New York 1979.