IMG 48 (3)

wania nowych ruchów religijnych .Zarówno nowoczesny spirytyzm, teozofk nowoczesny okultyzm (np. „ufologia"), jak i tak zwane „sekty młodzieżowe” czy też „nowe ruchy religijne” przybrały formę małych, wspólnotowo zorganizowanych „kultów". W centrum stoi osobiste doświadczanie transcendencji w celach osobistych, the inwcation, or manipulation, ofoccult forces or powers for personal ends (Wallis 1984,102).

O ile w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych boom przechodziły przede wszystkim „sekty młodzieżowe” i „nowe ruchy religune", łączące cieszący się popytem synkretyzm z nowymi formami życia wspólnotowego, to ostatecznie najbardziej skutecznymi okazały się być ruchy „spirytualistyczne", „neognostyckie" i „ezoteryczne”. Obecnię ruchy te przedłużają wy-liczone powyżej tendencje wiodące do niewidzialnej religii⁸⁷. Tendencję,te znajdują swój wręcz wzorcowy wyraz w nowszych ruchach religijnych i gnosi-religijnych, „ezoterycznych”, „okultystycznych” czy mistycznych. Jest to więc „sklecony” przez konsumentów Święty Kosmos, do którego I jednostka wkroczyć może usposób bezpośredni —- a więc „niezauważalnie”.

¹— .J4eggnoza”itanowi w pewien sposób najdobitniejszy wyraz sakrafe cji .Ja", które teraz — mocą utajonych energii — osiągnąć może jedność z naturą i kosmosem. Różne elementy nępguozy. -— świadomość kosmicznej jedności, idea „wyższego Ja", holizm, nieograniczoność ludzkich uzdolnień, reinkarnacja, ewolucja i transformacja poprzez gnozę—opisują razem nową, „postnowoczesną" formę religii⁸⁸. Nie Jest, to, w żadnym razie zamknięta forma; jest ona otwarta również na zewnątrz — na „nową naukę”, „cało-J ściowo-ekologiczny światopogląd" itd.⁸⁹ Nowe religie i New Age zdają się ' być przykładami przeciwnego trendu „ponownego zaczarowywania świata” ^{1 2}

tylko wtedy, gdy przemieszczanie się religijności rozumiane jest jako sekularyzacja. Jeśli jednak potraktować to przemieszczenie jako powszechną tendencję, to kontynuują one w prostej linii drogę, prowadzącą do niewidzialnej religii³. Wzmacniają one subieklywizację religii (tj. jej uwewnętrz-nienie), indywidualizację (tj. oddalenie od publicznego rytuału) i urynkowienie, które mierzy religię podług kryteriów jej użyteczności prywatnej⁴. New Age i okultyzm oferują odpowiednie wzory na prywatystyczne „przepracowywanie" transcendencji w życiu codziennym, które to życie—co próbował pokazać Stenger (1989) — poprzez sakralizację i „zaczarowanie” staje się samo „okultyczną codziennością"⁵.

Również strukturalnie, Jculty” okazują się być wzorcowymi przykładami niewidzialnej religii:

„Od kilku lat w RFN zachodzą zmiany w pozakościelnym życiu religijnym. Podczas gdy w latach sześćdziesiątych i przede wszystkim siedemdziesiątych niektórych przedstawicieli Kościołów i polityków przerażeniem zdawały się napawać «nowe religie» (powszechnie nazywane religiami młodzieżowymi, sektami młodzieżowymi, niekiedy też psycho-kultami czy kultami destruktywnymi), posiadające niewielkie, ale najczęściej dobrze zorganizowane grupy zwolenników o relatywnie stałym składzie, to od początku lat osiemdziesiątych zanotować można zwiększoną ilość imprez kultowych ze zmieniającymi się, niezorganizowanymi lub co najwyżej luźno powiązanymi uczestnikami. Gur&wi4 i szamani, uzdrowiciele, religijni i duchowi terapeuci, magowie, czy jak też inaczej mogą się nazywać przywódcy organizacji i kultów, (...) znajdują szeroką i w dużej mierze również dysponującą pieniędzmi klientelę" (Zinser 1988, 274).

W oparciu o strukturę zdecentralizowanych sieci (networks) wykształciło się „kultyczne milieu", złożone z wielkiej liczby bardzo luźno powią-

39

1

⁸⁷ Por. D. Hervieu-Leger (1987). op, cit.\ H. Knoblauch (1989), op. cit. Sam Luckmann sformułował to w The New and the Old in Religion (Conłribution to the Symposium on Social Theory and Emerging Issues in a Changing Society, University of Chicago, 5-8 kwietnia 1989).

^M Por. T. Peters, Post-Modem Religion, w: Up-date 8,1 (1984), 16-30.

2

C. Campbell, Sonie Commenis on the New Religious Movements: The New Spirituality and Post-lndustrial Society, w: E. Barkcr (red.), New Religious Move-menis. New York 1982, 232-242.

3

   Por. H. Knoblauch, Das unsichtbare neue Zeitalter, w: KZfSS 3 (1989), 504-525.

4

   Por. R. Wallis, New Religious and the Potential for World-Re-Encharument: Religion as a Way of Life, Preference and Commodity, w: CISR 87-98. ‘

5

   H. Stenger, Der „okkulte Alltag Beschreibungen und wissenssoziologische Deutungen des „New Age", w: 7fS 2 (1989), 119-135.