IMGi00 (4)

92 Rozdział 2

nicż D. De Kerckhove, uczeń i współpracownik Marshalla McLuhana twierdzi, że: „Mózg ludzki nie musi być szybki. Wystarczy, że będzie mądry, to znaczy dysponujący bardzo dobrą siecią połączeń”¹.

Modele przetwarzania informacji oparte na badaniach nad mózgiem² zakładają przetwarzanie równoległe - przy czym duża część przetwarzania informacji nie jest zlokalizowana w odrębnych obszarach mózgu, lecz jest rozproszona w różnych jego obszarach - a modele wykorzystujące analogie do komputerów zakładają przetwarzanie seryjne (sekwencyjne, algorytmiczne). Ponadto modele wynikające z badań nad mózgiem zdają się wyjaśniać niektóre odrębne cechy przetwarzania informacji przez człowieka, jak zdolność do dokonywania uogólnień na temat klasy elementów na podstawie kilku przykładów tej klasy; zdolność do wykorzystywania ograniczonych, a nawet zniekształconych informacji do generowania określonych układów reprezentujących jakiś schemat czy przynajmniej określania, jaka informacja jest potrzebna dla dojścia do określonego układu; oraz zdolność do uczenia się nowych informacji i do inferowania nowych informacji na podstawie istniejących. Z drugiej strony, istniejące modele nie wyjaśniają adekwatnie, w jaki sposób potrafimy szybko konstruować całkowicie nowy układ zdarzeń czy jak szybko potrafimy całkowicie zmieniać istniejące układy, gdy dostarcza się nam nowych informacji.

Przypomnijmy w tym miejscu kilka faktów, będących wynikiem analiz empirycznych, dotyczących funkcjonowania mózgu.

Podstawową funkcją umysłu ludzkiego jest tworzenie abstrakcyjnych reprezentacji fizycznego i społecznego świata, w którym żyjemy. Psychologia poznawcza (ang. cognition psychology) obejmuje badanie procesów i struktur umysłowych umożliwiających myślenie, rozumowanie, wnioskowanie, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów i posługiwanie się językiem. Poznanie jest ogólną nazwą wszelkich form wiedzy. Psychologowie poznawczy przyjmują na ogół podejście przetwarzania informacji w celu wyodrębnienia składników informacji przetwarzanych stadialnie i sekwencyjnie. Realizują to po części przez tworzenie uproszczonych modeli mózgu, które ukazują sposób, w jaki rozwiązuje on konkretne problemy obliczeniowe oraz przez testowanie ich za pośrednictwem symulacji komputerowych.

Bardzo ważnym zagadnieniem w procesie percepcji informacji jest widzenie -czyli skomplikowany proces optyczno-mechaniczno-nerwowy³. Proces ten wydziela, czyli uświadamia odbiorcy, percypuje z tła danych zmysłowych istniejące w nim struktury jako przedmioty lub ich cechy stające się potem obiektami, „treścią" naszego myślenia. Proces „utreściowienia” odbieranej informacji można nazwać syntezą lub lepiej globalizacją.

W tym kontekście wymieniony termin: percepcja - oznacza zestaw procesów, dzięki którym rozpoznajemy, organizujemy i nadajemy sens bodźcom z otoczenia⁴ . Może on być rozpatrywany z dwóch punktów widzenia: bezpośredniej percepcji lub konstruktywistycznej percepcji. Pogląd, że percepcja jest konstruktywi-styczna (czy inteligentna), wskazuje, iż osoba spostrzegająca zasadniczo konstruuje czy buduje spostrzegany bodziec, wykorzystując zarówno wcześniejszą wiedzę i informację kontekstową, jak i informację zmysłową. Natomiast stanowisko głoszące bezpośrednią percepcję wskazuje, że całość informacji, która jest nam potrzebna do spostrzegania, znajduje się w otrzymywanych wejściowych danych zmysłowych (np. pochodzących z siatkówki). Alternatywny wobec obu pogląd wskazuje, że percepcja może być bardziej złożona, niż uważajązwolennicy bezpośredniej percepcji, niemniej może też pociągać za sobą efektywniejsze wykorzystywanie danych zmysłowych, niż uważają zwolennicy percepcji konstruktywistycznej. W szczególności podejście komputacyjne do percepcji zakłada, że mózg produkuje trójwymiarowe modele percepcyjne otoczenia na podstawie informacji z dwuwymiarowych receptorów zmysłowych znajdujących się w siatkówce.

Uczeni⁵ badający sposoby reprezentowania i przetwarzania informacji starają się zrozumieć procesy poznawcze poprzez tworzenie modeli poznawczych. Model poznawczy (ang. cognitiye model) to metafora wyjaśniająca i opisująca, w jaki sposób ludzie i maszyny wykrywają informacje i posługują się nimi. Podstawowe podejście przyjmowane przez większość psychologów⁶ badających procesy poznawcze reprezentuje model przetwarzania informacji (ang. information-proces-sing model). Model ten zakłada, że myślenie i wszystkie inne formy poznania, jak pamięć, percepcję lub strukturę wiedzy, można zrozumieć poddając analizie ich części składowe. Napływające informacje przechodzą serię stadiów tworzących

1

   D. Kerckhove, Powłoka kultury. Odkrywanie nowej elektronicznej rzeczywistości, Warszawa 1996, s. 154.

2

   Por.: J. R. Anderson, The architecture of cognition, Cambridge MA 1983; L. K. Komat-su. Recent views on conceptual struć turę, „Psychological Bullelin”, 1992, Vol. 112,

3

” W procesie widzenia biorą udział trzy warstwy neuronów na siatkówce, ośrodki podkorowe, sześć warstw neuronów w korze wzrokowej i sześć mięsni oraz płaty czołowe, a w szczególności „pasy Macha” — por.: R. S. Ingarden, Self-organization of the visual Information channel and solitons, in: H. Haken (ed.), ComputionalSystems - Naturaland Artificial. Proc. Intern. Symposium on Synergetics at SchloaElmau, Bavaria May 4-9, 1987, Springer, Berlin, s. 55—64.

4

ⁿ Por. I. Biederman, Recognition-by—components: A theory of human image understan-ding, „Psychological Review”, 1987, Vol. 94, s. 115-147.

5

^w Por.: M. J. Farah, The neurołogical basis of mental imagery. A componentialanalysis, ..Cognition”, 1984, Vol. 18, s. 245—272.

6

¹⁰⁰ Por.: H. Gard ner, The mind's new science. A his tory of the cognitive revolulion, New York 1985.