IMGi27

—    odpędzanie od zabawy, wyrażające gniew;

—    przezywanie i wyśmiewanie;

—    odgrażanie się i zachęcanie do agresji;

—    skarżenie;

—    wydawanie przykrej opinii o koledze;

—    szczypanie siebie;

—    bicie głową o podłogę;

—    duszenie siebie;

—    mówienie o sobie nieprawdy w sensie negatywnym;

—    ukazywanie własnych cech agresywnych;

—    niezadowolenie z siebie.

O agresji występującej u dzieci możemy mówić wtedy, kiedy często występują różne formy zachowań negatywnych.

Przyczyny wyzwalania agresji u dzieci

Badania psychologów i pedagogów dowodzą, iż od doświadczeń społecznych i kulturowych człowieka we wczesnym dzieciństwie, zwłaszcza od jego środowiska rodzinnego i lokalnego zależy w dużej mierze rozwój i kształt jego osobowości, zachowania w różnych okolicznościach i skłonność do agresji. „Dziecko mając kod przekazu, wielu aspektów zachowania uczy się w drodze naśladownictwa. Agresja jest formą zachowania, którą dzieci naśladują, obserwując model

# ^    _ ______ ■WTC

agresywny, mogą przyswoić postawę agresywną .

W literaturze przedmiotu można wyróżnić 3 grupy czynników, wpływających na wyzwalanie agresji:

—    czynniki genetyczne - skłonność do agresji bywa łączona z funkcjami płatów czołowych, a szczególnie części orbitalnej i przed-czołowej, które jeśli ulegną zaburzeniom mogą prowadzić do zachowań agresywnych, do wyeliminowania możliwości skutków swoich poczynań, braku samokrytyki, nieadekwatności emocjonalnej, impulsywności, możliwości działania na własną szkodę,

⁷⁴ J. Ranschburg, Lęk..., op. cit., s. 126-127.

86