IMGp18 (6)

38 TOMASZ ZAUCHA

1L 14. Matka Boska Różańcowa, kościół famy w Rzeszowie.

Fot. T. Zaucha

dący ozdobą ołtarza po południowej stronie arkady tęczowej, jak świadczy o tym jego rozmiar i widoczny na złotym tle zarys kształtu niszy ołtarzowej. Został on stamtąd usunięty zapewne w ubiegłym wieku¹⁷. Obecny ołtarz przytęczo-

” W farze znajduje się jeszcze jeden obraz Maila Boskiej Różańcowej, pochodzący z XIX w., którego kształt i wymiar odpowiada niszy ołtarza przyięczowego. Oznacza to, że obraz siedemnastowieczny został w XIX w. zastąpiony nowym, który z kolei ustąpił miejsca obrazowi Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, do dziś znajdującemu się w tymże ołtarzu.

wy pochodzi z wieku XVIII. Wcześniejszy wzniesiono z pewnością w XVII w., a ściślej po roku 1621, kiedy to w wielkim pożarze miasta spłonęła fara, grzebiąc pod popiołami i gruzami sklepienia całe dotychczasowe wyposażenie korpusu. Dzieło odbudowy podjął ks. Jan Bartłomiej Robakowski, instalowany na probostwo rzeszowskie w 1623 r., który obok Mikołaja Spytka Ligęzy, właściciela Rzeszowa i kolatora fary, oraz burmistrza, wójta i kilku rajców był założycielem bractwa różańcowego, erygowanego za zgodą bpa Achacego Grochowskiego w 1627 r.^,B Dziewięć lat później przy istniejącym już zapewne ołtarzu brackim Ligęza ufundował „altare secundi ministerii”, czyli dodatkową kapelanię, obsługiwaną przez każdorazowego plebana staromiejskiego^{1 2}. Ołtarz ten widział i opisał ks. Fryderyk Alembek, wizytujący parafię rzeszowską w roku 1638; według niego ołtarz zwracał uwagę nie tyle znakomitością malowidła, co raczej z powodu licznych tabliczek wotywnych, pozostawionych przez wiernych doznających tam pociechy³. Obraz powstał z całą pewnością pomiędzy rokiem 1621 a 1638, przy czym możemy z dużą dozą prawdopodobieństwa przypuścić, iż jego namalowanie wiązało się bezpośrednio z erekcją bractwa różańcowego, a więc jest bliskie 1627 r.

Malowidło przedstawia Marię z Dzieciątkiem w układzie Hodegetrii, odzianą w jasnoczerwoną suknię z pelerynką i narzucony na ramiona niebieski płaszcz, zakrywający także kolana. Wyprostowana prawa ręka ujmuje długie, smukłe berło, wykonane z płasko nałożonej pozłoty imitującej blaszaną aplikację. Dzieciątko trzymające pod ramieniem kulę z krzyżem, w dłoniach ujmuje różaniec. Tło postaci jest w całości złocone i zdobione wytłaczanymi w gruncie koronami Marii i Jezusa oraz otaczającymi głowy promieniami, które przeplatają się z wypełniającą wszystkie wolne miejsca długą, wielolistną wicią. Ten rodzaj wizerunku, w którym Maria trzyma berło, a Jej głowa nie jest okryta płaszczem, ma swoje odpowiedniki np. w obrazie z kościoła Franciszkanów w Kaliszu, namalowanym przez krakowskiego malarza Kaspra Kurczą w r. 1608⁴, czy w cudownym obrazie z kościoła Franciszkanów w Kalwarii Pacławskiej (1 poł. XVII w.).

Pod względem jednak stylu najbliższe pokrewieństwo łączy malowidło rzeszowskie z wizerunkiem w Chmielniku. Analogie, jakie te dwa dzieła wykazują, są zaskakująco liczne. Identyczne jest traktowanie wolumenu ciała i formowanie draperii, widoczne nawet w takich szczegółach, jak opracowanie mankietów suk-nii Marii. Niezwykle podobny jest także ornament zdobiący sukienkę Dzieciątka. Prawie taka sama jest w obydwu obrazach forma koron, zaś nieznaczne uprosz-

1

r " Z. Budzyński, Stosunki społeczne i życie kulturalne /w okresie odrodzenia i baroku} [w:] Dzieje Rzeszowa, L1, Rzeszów 1994, s. 286.

2

Dokument erekcyjny kapelanii pizy ołtarzu Matki Boskiej Różańcowej w kościele parafialnym w Rzeszowie, 10 czerwca 1636, rkps AMP, sygn. Pcrg. 70.

3

* Fascykul Rzeszów w: Wizytacja generalna diecezji przemyskiej dokonana przez ks. Fryderyka Alentbeka w 1.1636-1642, zebrał J. Ataman, mps b. sygn. AMP.

4

¹¹ A. Fischinger, Kasper Kurcz—renesansowy malarz krakowski. „Studia Renesansowe" 2,1957, s. 227-228.