IMGv44

1

a)    funkcji usprawniającej, gdyż kształci wrażliwość na

i rytm muzyki oraz postrzeganie dźwięków, uwrażliwia na bar-kształty, ćwiczy zmysły czucia wewnętrznego, szczególnie zmysł kinestetyki — wreszcie — co z rewalidacyjnego punktu widzenia I uwagi na rozwój mowy jest najistotniejsze — uwrażliwia w połączeniu z ruchem na rytm i wibracje otoczenia i rytm mowy.

b)    funkcji kompensacyjnej, gdyż jest czynnikiem wyrównującym, kompensującym uszkodzony słuch, bowiem ułatwia nie tylko zbliżenie niesłyszącego do kultury, twórczości, ale umożliwia mu także, w sposób najbardziej dla niego dostępny, uczestniczenie w aktach tworzenia i przeżywania nie tylko za pośrednictwem słowa, lecz również wytworów plastycznych oraz tańca i pantomimy,

c)    funkcji korekcyjnej, gdyż daje sposobność kontroli i ewentualnej poprawy lub naprawy manifestowanych reakcji emocjonalnych w odniesieniu do siebie i innych ludzi, samokontroli i poprawy reakcji na rytm, doznania muzyczne, a więc i pośrednio mowy, oraz sposobu rozumienia sztuki jako takiej.

W wychowaniu przez sztukę wyróżnimy wychowanie przez: a) muzykę i taniec; b) plastykę; c) środki audiowizualne, szczególnie telewizję i film.

W wychowaniu przez muzykę i zajęcia plastyczne kształcimy wrażliwość wychowanka nie tylko na piękno wytworów człowieka, na wartość, artyzm oraz potrzebę ochrony żywej i martwej przyrody, kształcimy także wrażliwość wychowanka na przeżycia własne i innych ludzi, związane z doznaniami emocjonalnymi (radość, smutek itp.).

W wychowaniu przez muzykę i taniec w surdopedagogicer można wyróżnić kilka orientacji, szczególnie akcentujących:

—    rozwój mowy,

—    rozwój wrażliwości na samą muzykę,

—    oddziaływanie terapeutyczne za pośrednictwem muzyki.

Klasycznym przykładem wychowania przez muzykę, zorientowane

nym na rozwój mowy w wychowaniu estetycznym, jest stanowisk^’ Aa tony van Udena*, który uważa, że celem wychowania przez muzy-, kę — „jest połączenie percepcji wzrokowej i słuchowej z motoryką’*?. Ćwiczenie percepcji muzyki dokonuje się za pośrednictwem odbioru wibracji przez dotyk oraz przez odbieranie drgań w różnych częściach^ ciała, przy czym tony niskie są odczuwane głównie w klatce piersiowej, zaś wysokie za pomocą zachowanych resztek słuchu. W ten sposób, wyjaśnia van Uden, dzieci uczą się odróżniania dźwięków cichych I głośnych, wysokich i niskich oraz ich czasu trwa-

I A. vao Uden, Instructtng prelmgually deaf children by the rhythms of H    bodily movements and of soundt, by orał mime and generał bodily expression

BjjrffegMtfMi&tic* mad difficuUiea [w] Report..., jw., s. 852—873.

■K|fci    I Tamie.

.nia. Ideałem — stwierdza dalej ven Uden — jest ...Sntetn&p_

cepcji dźwięku (tj. słyszenia i odbioru wibracji), dychania i głosu, rytmu mowy, ruchu ciała, położenia ciała, i tańca — tak dalece jak to możliwe w jedną całość” 1

Innym przedstawicielem orientacji ukierunkowanej ^ czucia rytmu i mowy jest Carl Orlf (1395—1978), światanrif kompozytor i pedagog niemiecki, twórca interesującej koncepcji „Schul- I werk” (praca szkolna). Jego koncepcja kształcenia muzycznego początko- 1 wo pomyślana dla dzieci uczęszczających do zwykłych szkół, wkrótMH znalazła zastosowanie także w kształceniu dzieci niewidomych, niesły-szących, dzieci z zaburzeniami mowy, niedostosowanych społecznie, neurotyków, w terapii zajęciowej dzieci przewlekle chorych. Z surdopeda- I gogicznego punktu widzenia najbardziej obiecujące jest przeniesienie przez Orffa punktu ciężkości „z jednostronnie harmonicznego” (w pfdrjfl tyce oznacza to korzystanie głównie z fortepianu), na oddziaływanie muzyką za pośrednictwem rytmu*, dlatego większe zastosowanie znajdują w metodzie Orffa instrumenty rytmiczne, perkusyjne niż wspomniany fortepian. W tworzeniu muzyki uczeń powinien uczestniczyć sam. Treścią ćwiczeń rewalidacyjnych jest synteza rytmu i muzyki, ruchu i mowy, które się nawzajem przenikają i przeplatają.

Uwrażliwienie na sztukę przez rozwój wrażliwości na muzykę proponuje także Kathleen J. Wojan', nauczycielka eurytmiki z Lexington School for the Deaf w Stanach Zjednoczonych. EuryUnika |p powiada K. J. Wojan — jest harmonią rytmu ruchu ciała, rozwiniętą za pośrednictwem muzyki w system wykorzystywany z kolei w wychowaniu. Wychodzi ona z założenia, że rytm ciała jest naturalnym rytmem człowieka. Zaburzenia tego rytmu bardzo niekorzystnie

odbijają się na rozwoju jednostki. W Lezmgton School w okresie przedszkolnym nauczanie rytmu odbywa się 2 razy w tygodniu. Program uwzględnia doznawanie wrażeń wibracyjnych, ćwiczenia w obserwacji, krótkie okresy koncentracji i kontroli ciała. Jednocześnie w programie przewiduje się czytanie z ust i rozwój mowy. Dzieci cały czas noszą aparat słuchowy, zaś podstawowym instrumentem w ćwiczeniach są organy elektryczne dające silniejsze efekty wibracji

Eleanor M. Edward, autorka Musie education jor the deaf*.

⁷ Tamże.

a c. Orff, Orff Schulwerk in der Ueilpddagogik und Median [w] Die Hed~ kunst, „Zeitschrift fUr praktische Medizin und die Synthese aller Heilverfahrren”, Heft 8, Berlin 1962; Die Bedeutung der Musik m der Heiipadaęogik [w] Musik-. in Vorschulalter, Regensburg 1974; H. Asperger, Dos Musische m der Heilpddm-gogik [w] Symposium Orff-Schulwerk, 1975. Eine Dokumentatioa, Salzburg 1975.

• K. J. Wojan, Eurythmics for chUdren from nursery through rmddLe Schód (w] Report..., jw., s. 876—880.

¹⁰ E. M. Edward, Musie education for the deaf, South    1974.