Językoznawstwo ogólne zagadnienia do egzaminu!

■4 JĘZYKOZNAWSTWO MATERIAŁOWE

Pierwsze obserwacje języka: nauczyciele młodzieży (przy objaśnianiu poetów i nauce retoryki), artyści (deklamatorzy, pisarze, poeci), filozofowie Filozofowie

1.    SOFIŚCI - FILOZOFIA STOSOWANA (sztuka przekonywania bez względu na słuszność)

odróżnienie nomen i verbum Protagoras: rozróżnienie rodzajów gramatycznych stylistyka (zwł. synonimika) fizjologia głosek

2.    PLATON

fonetyka: odróżnienie głosek i sylab, głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych; klasyfikacja głosek oparta na podziale akustycznym; akcent morfologia: chwiejne i niepewne rozróżnienie nomen i verbum etymologia (w sensie przednaukowym)

3.    ARYSTOTELES

fonetyka: odróżnianie głosek dźwięcznych, bezdźwięcznych i półdźwięcznych; definicja sylaby; iloczas i akcent - zaliczone do retoryki morfologia: odróżnianie nomen, verbum, kopuli-, „przypadki"; odróżnianie części mowy - istotnych i nieistotnych; odróżnienie kategorii nominalnych i złożonych; kategorie podstawowych pojęć filozof. - byt, jakość, czas, czynność itd. stylistyka: odróżnianie homonimów, synonimów, paronimów

4.    STOICY

morfologia: odróżnienie 4 części mowy (imię, słowo, spójnik, człon); pojęcie przypadka łączone z funkcją imienną; verbum zaklasyfikowane jako część mowy nieodmienna (przez przypadki); czasy - ter., przyszły, przeszły, niedokonany, dokonany, określony, nieokreśl.

etymologia - szczegółowe zasady metodologiczne

5.    FILOZOFOWIE ALEKSANDRYJSCY (Zenodot z Efez, Arystofanes z Bizancjum, Arystarch z Samotrake):

w ramach nomen- przymiotnik, przysłówek w czasownikach - passivum, activum uściślenia w pojmowaniu czasów 3 stopnie (równy, wyższy, najwyższy) obserwacje w dziedzinie akcentuacji i prozodii ustalenie stylu i tropów

6.    SZKOŁA PERGAMEŃSKA (Krates z Mallos - II w. p.n.e.)

stoicka zasada anomalii; krytyka tekstu pogłębiona filozoficznie

Gramatycy

1.    DIONYSIOS THRAX (170-90 p.n.e.) - autor dzieła systematyzującego całą dotychczasową wiedzę w zakresie gramatyki: czytanie, akcent, iloczas, fonetyka (klasyfikacja głosek, przydech, sylaba), morfologia (system części mowy), wyróżnienie zdania

2.    DIONYSIOS Z HALIKARNASU (I / I w. p.n.e.) - wydzielił tryb

3.    DIODOR Z SYCYLII (I w. p.n.e.) - stanowisko ewolucyjne

4.    TRYPHO (I w. p.n.e.) - o częściach mowy

5.    PINDARION - łączył analogię i anomalię

6.    TYRANIO - określała gramatykę jako teorię funkcji przedstawieniowej

7.    TYRANNIO MŁODSZY - zaliczył participium do nomina

8.    ANTYPATOR Z TASOS - uznał przysłówek za odrębną część mowy

9.    APOLLONIOS DYSKOLOS (II w. n.e.) - liczne dzieła gramat. o składni, zaimku, przysłówku, spójniku, kategorii werbalnej; gramatyk tekstu; o funkcjach przypadkowych; paraielizm

10.    AELIUS HERODIANUS (II w. n.e.) - działał w Rzymie; specjalista gł. w zakresie prozodii i metryki

RZYM

Była to wiedza przejęta i zaadaptowana od Greków (II-I w. p.n.e.) włącznie z alfabetem. Zainteresowanie gramatyczne zaszczepili Rzymianom m.in. uczeni greccy przebywający w Rzymie (np. Panaitios, Krates).

Gramatycy rzymscy

1.    L. AELIUS Z LANUVIUM (II w. p.n.e.) - etymologia, badanie dialektów italskich

2.    M. TERENTIUS VARRO Z REATE - ponad 70 prac nauk.

3.    M. VERR1US FLACCUS (116-27) - leksykografia, etymologia

4.    Q. REMMIUS PALAEMON (I w. n.e.). Ars grammatica - podział fleksji nominalnej na 4 deklinacje

5.    DIOMEDES (IV w. n.e.), Ars grammatica-o częściach mowy, deklinacji, koniugacji, metryce, poetyce

6.    MACROBIUS (V w.) - traktat o związkach miedzy jęz. greckim i łac.

7.    AURELIUS AUGUSTINUS (354-430) - o istocie języka i gramatyki

8.    PRISCIANUS Z CASAREI (V-VI w.) - fonetyka, morfologia, składnia

Gramatyka łac. to synteza grecko-rzymska; pewna synteza, z której w sposób organiczny rozwijało się stopniowo językoznawstwo współczesne Cechy charakterystyczne:

fonetyka - podstawa akustyczna klasyfikacji głosek -> niedokładność w odróżnianiu spółgłosek różnych co do stopnia otwarcia (t Hindusów - podstawa artykulacyjna)

morfologia - stanowisko teoretyczne i dedukcyjne (logiczne) system części mowy; bez analizy morfologicznej składnia - oparta na systemie części mowy

Rezultat - wzajemne skrzyżowanie antynomii: system tekst; fonetyka <—» morfologia (składnia)

ŚREDNIOWIECZE WSCHÓD - BIZANCJUM

Była to bezpośrednia kontynuacja gramatyki grecko-rzymskiej, gł. komentowanie lub ekscerpowanie dzieł poprzedników (zwł. Dionysiosa Traka).

2 gł. kierunki - leksykografia i gramatyka Gramatycy:

1.    SUIDAS (X w.) - obszerny słownik wyrazów i realiów oparty na dawnych autorach

2.    MAXIMUS PLANUDES (ok. 1260-1310) - oprać, gramatyki greckiej w formie dialogowej; objaśnienie przypadków

3.    MANUEL MOSCHOPULOS - oprać, gramatyki, leksykon

4.    JOHANNES GLYKAS (XIV w.) - praca o przypadkach i składni

5.    THEODOROS GAZA, MANUEL CHRYSOLARAS, KONSTANT!NOS LASKARIS (XV w.), początki renesansu