konspekt (19)

rozwiązanie wysoce niezadowalające,, bo nie wyjaśniało, jak niematerialna dusza może być przyczyną zmian cielesnych i na odwrót. W ten sposób zostały zapoczątkowane badania problemu umysł - ciało. Następne pokolenia metafizyków

próbowały rozwiązać ten problem formułując koncepcję zwaną okazjonali; (substancje nie kontaktują się ze sobą,

ale Bóg sprawia, że z okazji zmian zachodzących w jednej substancji następują zmiany w drugiej). Natomiast rozwiązanie materialistyczne głosi, że umysł jest aspektem mózgu, a w konsekwencji, że zdarzenia umysłowe są identyczne ze zdarzeniami neuronalnymi w mózgu.

Konsekwencją przypisania materii atrybutu rozciągłości było stwierdzenie, że ciała są nieskończenie podzielne, a zatem nie są zbudowane z atomów. Nie ma także próżni. Wszystkie zmiany jakie zachodzą w przyrodzie sprowadzają się do ruchu, czyli zmian położenia w przestrzeni i w czasie. Zatem przyrodę możemy opisać przy pomocy matematyki, gdyż jedyny atrybut ciał - rozciągłość - jest przedmiotem geometrii, a jedyne zmiany - ruch - są mechaniczne. Oddzielając wszelkie zmiany zachodzące w przyrodzie (także procesy życiowe) od wpływu substancji duchowej, Kartezjusz zaszczepił nowożytnej wiedzy mechanistyczną koncepcję przyrody. Ponieważ życie jest procesem mechanicznym powodowanym przez materialne impulsy, to zwierzęta, a nawet organizmy ludzkie są jedynie maszynami.

Aprioryzm i natywizm. Zastosowanie matematyki do poznawania wszechświata doprowadziło Kartezjusza do najbardziej bezkompromisowego racjonalizmu. Rozum jest jedyną władzą poznania teoretycznego, ponieważ bezpośredni i niekwestionowalny dostęp mamy tylko do treści własnego umysłu. Zmysły nie dostarczają nawet materiału wyjściowego do opracowania teorii, spełniają jedynie funkcję praktyczną informując ciało, co jest dla życia odpowiednie a co szkodliwe. Postrzeganie zmysłowe może być co prawda jasne, ale nie może być wyraźne, ponieważ występuje w nim problematyczne powiązanie materialnej rzeczy z wrażeniem w umyśle. Wrażenia zmysłowe nie mówią nic o prawdzie i nie są rozumowi potrzebne. Przedmiotem operacji rozumu są idee, wśród których Kartezjusz rozróżniał: idee wrodzone (np. Boga, substancji), idee nabyte (np. Słońca), oraz skonstruowane przez nas (np. smoka). Jego metodę dochodzenia do wiedzy określa się jako intuicyjno - dedukcyjną. Intuicyjnie ujmujemy oczywistą prawdę aksjomatu, aby następnie za pomocą dedukcji wyprowadzać z niego wnioski.

Kartezjusz wyróżnił dwa rodzaje przeżyć: bierne poznanie i czynną decyzję. W każdym naszym sądzie zawarte jest poznanie rozumowe i wolicjonalny wybór. A ponieważ każdy wybór może być prawdziwy lub fałszywy, to i sądy za którymi się opowiadamy są prawdziwe lub fałszywe.

John Locke (1632 - 1704). Studiował w Oxfordzie, ale był krytyczny wobec wykładanej jeszcze wówczas filozofii scholastycznej; interesowało go natomiast przyrodoznawstwo i medycyna. Przyjaźnił się i doradzał lordowi Shaftesbury. W okresie jego wpływów politycznych pełnił wysokie urzędy, ale gdy sytuacja polityczna uległa zmianie, zmuszony był emigrować. Powrócił do Anglii po zwycięstwie rewolucji kapitalistycznej zgodnej z jego koncepcjami politycznymi. W filozofii sporym wpływem cieszyły się jego poglądy epistemologiczne, ale na szerokie kręgi wykształconych ludzi oddziałała najsilniej jego filozofia polityczna. Uważany jest za prekursora utylitaryzmu i pioniera liberalizmu, a jego Dwa traktaty o rządzie są ważną pozycją nowożytnej filozofii politycznej.

Empiryzm genetyczny i metodologiczny. Locke’a interesował proces powstawania wiedzy w ludzkim umyśle. Podobnie jak w przypadku Kartezjusza jego metoda badawcza była psychologiczna, gdyż jej punktem wyjścia były treści zwarte w umyśle. Uważał, że do treści naszego umysłu mamy bezpośredni dostęp, ale ów dostęp ma charakter empiryczny. Głosił iż wszelka wiedza, także błędna, powstaje w drodze doświadczenia, ale doświadczenia nie pojmował sensualistycznie. Istnieje także doświadczenie samego siebie, tak zwana refleksja. Refleksja jest uświadomionym,

bezpośrednim doświadczaniem konkretnych faktów wewnętrznych. Dzięki refleksji umysł posiada intuicyjny ogląd idei.

20