Lalek
1

24 Rozdział I

„Zapory” wykonał ponad 20 takich akcji. Opanowywano Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP), likwidowano niewygodnych członków MO, a także gorliwych działaczy Polskiej Partii Robotniczej. Tereny Lubelszczyzny w dużym stopniu znajdowały się pod kontrolą „leśnych żołnierzy”. W kwietniu 1945 roku oddziałowi „Orlika” udało się opanować rejon Kraśnika¹. Rządy komunistów ograniczały się jedynie do większych miast.

W połowie 1945 r. sytuacja na arenie międzynarodowej zmieniła się radykalnie. 8 maja 1945 r. Niemcy podpisały akt bezwarunkowej kapitulacji, wojna oficjalnie została zakończona i nie nastąpił oczekiwany przez podziemie konflikt między Anglią a ZSRR. Wśród działaczy konspiracyjnych pojawiły się pytania dotyczące sensu dalszej tułaczki i ukrywania się. Do ujawniania się zachęcała ogłoszona 2 sierpnia 1945 roku amnestia. Dotyczyła ona wszystkich działaczy podziemia, zarówno aresztowanych i skazanych, jak i tych, którzy trwali w konspiracji. Celowo zaplanowana przez „nowe władze” amnestia, która miała zlikwidować istniejący opór, zaczęła obowiązywać dopiero z dniem ogłoszenia jej w Dzienniku Ustaw, czyli od 22 sierpnial945 r.

Na Lubelszczyźnie ujawniło się od 700 do 2 tysięcy żołnierzy byłej Armii Krajowej².

Z amnestii skorzystał między innymi zastępca „Zapory”, Stanisław Wnuk ps. „Opal” a wraz z nim część żołnierzy ze zgrupowania „Zapory”. Do ujawniania się nawoływał ppłk Jan Mazurkiewicz. Został on aresztowany przez UB, w wyniku działalności agentury komunistycznej w strukturach dowódczych DSZ. W tej sytuacji płk Rzepecki wydał rozkaz rozwiązujący Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj. Tymczasem przebywający w więzieniu „Radosław” poinformował płk. Rzepeckiego, o podjęciu rozmów z „władzami” na temat wyprowadzenia żołnierzy byłej AK z podziemia. Na akcję „Radosława” płk Rzepecki odpowiedział wydaniem rozkazu przestrzegającego Akowców przed pochopnym zgłaszaniem się do punktów amnestyjnych³. Ci, którzy nieufnie odnieśli się do amnestii i nadal pozostali w „ukryciu”, weszli w skład powołanej 2 września 1945 roku nowej organizacji konspiracyjnej pod nazwą Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (WiN).

Na czele organizacji stanął jej twórca płk Jan Rzepecki. W założeniach miała to być zakonspirowana organizacja polityczna, której celem było prowadzenie działalności politycznej w polskich realiach powojennych, oraz zapewnienie Polsce suwerenności. Płk Rzepecki i jego współpracownicy uznawali się za duchowych spadkobierców Armii Krajowej i pragnęli, aby przesłanie zawarte w „Testamencie Polski Walczącej” zostało urzeczywistnione⁴. A jedyną drogą do realizacji tych zamierzeń było pozostanie w konspiracji. Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość posiadało swoje przedstawicielstwo na Zachodzie, była to Delegatura Zagraniczna WiN o kryptonimie „Dar-danele”. Miała ona swoją siedzibę w Londynie, kontakt utrzymywano przy pomocy kurierów. Istniała do 1953 roku⁵.

W strukturze organizacyjnej WiN, najwyższy szczebel stanowiła Komenda Główna WiN. Kraj został podzielony na trzy obszary: Obszar Centralny obejmujący Lubelszczyznę, Mazowsze, Białostocczyznę i Kielecczyznę; Obszar Południowy i Zachodni. Natomiast podział wewnętrzny Okręgu Lublin na 5 inspektoratów pozostał taki jak w AK czy DSZ. Na czele Komendy Okręgu WiN w Lublinie stanął płk Wilhelm Szczepankiewicz ps. „Drugak”.

1

   J. Śląski, Żołnierze wyklęci, Warszawa 1996, s. 175-181.

2

   Liczbą dwóch tysiący żołnierzy byłej AK podają I. Caban i E. Machocki. Zob.: I. Caban, E. Machocki, Za władzę..., s. 100. Natomiast T. Walichnowski podaje, że w drugiej połowie 1945 r. w woj. lubelskim ujawniło się 690 osób. Zob.: T. Walichnowski, U źródeł walk z reakcyjnym podziemiem w Polsce, Warszawa 1975, s. 139.

3

   R. Wnuk, Lubelski Okrąg..., s. 46-47.

4

   „Testament Polski Walczącej” zakładał m.in.: zaprzestanie prześladowań politycznych, zjednoczenie i ujednolicenie Armii Polskiej. Zob.: Armia Krajowa..., t. 5, s. 482-483.

5

   P. Gawryszczak, Podziemie polityczno-wojskowe..., s. 96. Por.: Z. Woźniczka, Podziemie niepodległościowe w Polsce w latach 1944-1947, „Wiadomości Historyczne” 1990, nr 3, s. 117.