LastScan18

z. Fizjologiczne dojrzewanie organizmu pociąga za soną zmiany w oorazie wiasnej osoby oraz w spostrzeganiu dorastającego przez otoczenie. Wpływa to na samoocenę oraz na zachowanie dorastających. Intensywne zmiany zachodzą w sferze emocji: zwiększa się pobudzenie emocjonalne oraz chwiejność emocji.

3.    Szczególnie istotne zmiany dotyczą czynności poznawczych: zgodnie z koncepcją Piageta dorastający przechodzą ze stadium operacji konkretnych do stadium operacji formalnych, które charakteryzuje się rozwojem logicznego i abstrakcyjnego myślenia. Zachodzą również zmiany w zakresie procesów informacyjnych: przebiegają one szybciej, są bardziej dokładne i ukierunkowane. Zwiększa to możliwości poznawcze dorastających, wpływa na poszerzanie się ich zainteresowań, wyzwala krytycyzm dorastających w stosunku do osób dorosłych, jak również w stosunku do samych siebie.

4.    Zmieniają się interakcje z rodzicami, powstają konflikty, których głównym źródłem jest nieokreślony status dorastających: już nie są dziećmi, a jeszcze nie są dorosłymi. Mimo tego rodzice pozostają w sprawach istotnych najważniejszymi modelami, a więź uczuciowa z nimi zostaje zachowana.

5.    Wzrasta wpływ rówieśników, dotyczący głównie sposobu spędzania wolnego czasu, wyglądu zewnętrznego i stylu bycia: wytwarza się specyficzna kultura młodzieżowa. Charakterystyczne dla dorastających jest wchodzenie w różnego rodzaju związki rówieśnicze, przy czym, wraz z wiekiem, coraz większego znaczenia nabierają związki przyjaźni. Na ten okres życia przypada zazwyczaj również pierwsza miłość oraz pierwsze doświadczenia seksualne.

6.    W okresie dorastania znacznie poszerza się aktywność młodzieży, wskutek wchodzenia w nowe sytuacje i w nowe środowiska. Nadal jednak jej głównym obszarem aktywności jest nauka szkolna.

7.    Zarówno właściwości myślenia dorastających, jak i zwiększające się doświadczenie społeczne, przyczyniają się do rozwoju ujęć wartościujących. W swojej koncepcji rozwoju moralnego Kohlberg wskazał na charakterystyczne właściwości rozwoju moralnego przypadające na ten okres życia.

8.    W okresie dorastania szczególnego znaczenia nabiera krystalizowanie się tożsamości, co wykazał Erikson. Jest to proces dla młodzieży trudny i często dochodzi do tzw. kryzysu tożsamości, którego pokonanie sprzyja dojrzewaniu osobowości.

9.    Stabilizowanie się tożsamości oraz uczuć przypada na drugą fazę adolescencji, czyli na wiek młodzieńczy. Rozbudowują się wówczas interpersonalne związki młodzieży, rozwija się jej życie erotyczne, a stosunek do osób dorosłych staje się na ogół bardziej pozytywny. Młodzież jest coraz bardziej autonomiczna, jej postawy stabilizują się, przyjmując postać światopoglądu. Jednak, zarówno światopogląd młodzieży, jak i poszczególne wyznawane przez nią wartości, są znacznie zróżnicowane. Różnice te są w głównej mierze zależne od poziomu wykształcenia młodzieży.

10. Rozmaite są kierunki aktywności młodzieży, w różnym stopniu angażuje się ona w działalność społeczną i polityczną. Zainteresowania współczesnej młodzieży są skierowane przede wszystkim ku życiu osobistemu, w tym ku problemom dotyczącym wyboru przyszłego zawodu.

U. Zadania rozwojowe adolescencji, sformułowane przez Havighursta, młodzież wypełnia w różnym zakresie i w rozmaity sposób. Adolescencja ma bowiem indywidualny przebieg, chociaż w ramach określonych prawidłowości rozwoju.

Słowa kluczowe

młodzieńczość światopogląd młodzieży związki rówieśnicze

adolescencja

dojrzewanie

dorastanie

kultura młodzieżowa

Pytania kontrolne

1.    Co wpłynęło na wyodrębnienie się okresu adolescencji?

2.    W jaki sposób zmiany fizyczne wpływają na samopoczucie dojrzewających dziewcząt i chłopców?

3.    Jakie zmiany w zakresie czynności poznawczych ułatwiają, a jakie utrudniają interakcje młodzieży z dorosłymi?

4.    Jakie potrzeby młodzieży zaspokaja przynależność do grupy rówieśniczej?

5.    W jaki sposób przejawia się dążenie młodzieży do autonomii?

6.    Jakie zróżnicowanie w zakresie wartości egzystencjalnych obserwujesz w swoim otoczeniu?

7.    W jaki sposób aktualny „czas społeczny” odbija się na światopoglądzie młodzieży?

8.    Które spośród zadań rozwojowych adolescencji jest szczególnie trudne do wypełnienia i dlaczego?

Literatura zalecana

GuryckaA. (1991) Światopogląd młodzieży, Warszawa, Pracownia Testów Psychologicznych. Obuchowska I., Jaczewski A. (1992) Rozwój erotyczny, wyd. 2, Warszawa, WSiP. Świda-Ziemba H. (1995) Wartości egzystencjalne młodzieży lat dziewięćdziesiątych, Warszawa, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW.

Literatura cytowana

Alt R. (1960) Wychowanie u ludów pierwotnych, Warszawa, Nasza Księgarnia, s. 220.

At the threshold. The developing adolescent (1990) S. Feldman, G. Elliot (red.), London, Harvard University Press.

Ausubel D. P. (1977) Theory and problems of adolescent development, New York-San Francisco-London, Grune and Stratton.

Bauman Z. (1994) Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.

Birch A., Malim T. (1995) Psychologia rozwojowa w zarysie, tłum. J. Łuczyński, M. Olejnik, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN._