leksyka010

30 ZROZUMIEĆ LEKSYKOGRAFIĘ

Inżynieria językowa:

-    jest podejściem technicznym;

-    jest sztuką, metodologią, nie zaś nauką;

-    wyniki są istotniejsze niż podstawy teoretyczne, teorie etc.;

-    zajmuje się

1.    (w wersji mocniejszej) modelowaniem ludzkiego (naturalnego, rzeczywistego) języka, lub różnych cech języka, za pomocą komputera;

2.    (w wersji słabszej) obejmuje każde przetwarzanie ludzkiego języka w komputer ze, co obejmuje edytowanie tekstu, tworzenie słowników elektronicznych etc.

Porównując te określenia inżynierii językowej z naszą definicją leksykografii w podrozdziale poprzednim, nietrudno zauważyć, że obie dziedziny mają wiele wspólnego, dlatego, ze względu na stosowane podejście i techniki, leksykografię można zaliczyć do inżynierii językowej. Na zarzut zaś, że podkreślając techniczne aspekty leksykografii, zaprzeczam swojemu zaliczaniu jej do nauk o kulturze, mogę odpowiedzieć, że poeta nie przestaje być częścią kultury tylko dlatego, że zechciał pisać wiersze na komputerze, nie zaś za pomocą gęsiego pióra. Interpretacja znaczeń tkwiących w kulturze będzie zawsze kulturotwórcza, a takiej interpretacji dokonuje zarówno poeta, jak i leksykograf. Obaj obecnie najczęściej za pomocą komputera.

Jaki zaś jest stosunek leksykografii do językoznawstwa? Otóż taki sam jak do innych nauk: geografia daje leksykografowi dane, z których on układa hasło encyklopedii. Językoznawca daje leksykografowi dane, z których on układa słownik. Inaczej mówiąc, forma i technika opisu słownikowego (encyklopedycznego) jest specyficzna dla leksykografii, natomiast operuje ona danymi, różnego poziomu i szczegółowości, różnych nauk. Szerzej o tym zagadnieniu traktuje następny podrozdział.

Leksykografia teoretyczna

Wiemy, czym zajmuje się leksykografia praktyczna - układaniem dzieł leksykograficznych, słowników na podstawie danych innych dziedzin. Czym jednak ma zająć się leksykografia teoretyczna? Szczerze mówiąc, w większości publikacji rozróżnianie między leksykografią praktyczną a teoretyczną kończy się szybko po stwierdzeniu, że między nimi istnieją różnice, jakby było oczywiste, czego dotyczyć będą przedstawiane wywody, czy metaleksykogra-fii, czy leksykografii. Zdroworozsądkowo leksykografia teoretyczna powiną zajmować się teoretycznymi podstawami układania słowników. Jednak, jeżeli słownik ma traktować o języku, to co nowego leksykografia teoretyczna może dać leksykografowi, co nie jest tożsame z ustaleniami językoznawstwa? Czy istnieją jakieś teoretyczne zagadnienia, które nie są językoznawcze?

Ciekawy pogląd spotykamy w publikacji praktyka, Sue Atkins (1992/ 93), która stwierdza, iż przeważającą formą słownika jest książka, nie zaś forma elektroniczna, teoretyczna leksykografia musi więc mieć odniesienie do książek. Na świecie przeważają słowniki komercyjne, w odróżnieniu od słowników naukowych. Teoretyczna leksykografia musi więc mieć odniesienie do książek publikowanych przez wydawcę, który sprzedaje swój produkt na wolnym rynku. Widać więc, że teoretyczna leksykografia według Atkins zajmuje się problemami, którymi językoznawstwo zupełnie się nie zajmuje.

Atkins stwierdza, że leksykografia teoretyczna stanowi podstawę najważniejszych decyzji podejmowanych przed rozpoczęciem pracy nad słownikiem, bowiem cała praca później zależy od tych ustaleń, a może nie być ani czasu, ani pieniędzy na ich zmianę. Inaczej mówiąc, koncepcja słownika opracowywana jest na podstawie wiedzy teoretycznej, językoznawczej lub encyklopedycznej i leksykograficznej, zaś urzeczywistnienie tej koncepcji to już wyłącznie praktyka leksykografii.

Jakie jednak zagadnienia powinna leksykografia teoretyczna obejmować? Teoretycy leksykografii w Niemczech, z którymi wypada się zgodzić, wydzielili następujące działy leksykografii teoretycznej (Wiegand 1983; w nieco innym ujęciu także Bergenholtz & Tarp 1995):

1.    Historia leksykografii

2.    Ogólna teoria leksykografii

a.    Dział ogólny

i.    cele słowników

ii.    odniesienie do innych teorii

iii.    zasady wydobyte z historii leksykografii

b.    Teoria organizacji pracy

c.    Teoria badań leksykograficznych nad językiem