lichtarski (12)

24 1. Przedmiot I ewolucja nauki o pnedaiębiorttwic

[U] Rafliee Hj Gegenuand. Mttkoden und Konzrpu der BetriebjwuuchafuUkrt W: Wabieni Kamped.um der Betrubswirucba/lsUbre. T. 1. Munchen: Wahkn Yeriag 1989.

[12]    Rokita J.: W sprawi¹ paradygmatu nauki o przedsiębiorstwu i ekonomiki przedsiębiorstwo. W: Problemy rozwoju teorii przedsiębiorstwo. Wrocław: AE 1988. Prace Naukowe Akademii Ekonomiczne] we Wrocławiu nr 414.

[13]    Scbtereabcck H : Grundzugr der Bel nrbs wir u c kabule kr¹ Wyd. 10 Munchen-Wien: R. Ol den bur¹ 1989.

[14]    Schumpctcr J_' Copitallsm, Sociahsm and Demoetocy. New York: Harper and Brothen 1942.

[15]    Selchert F Ein/uhnmg im d¹ BetrUbswirtschaftsUhre. Munchen-Wica: R- Oldenburg 1988.

[16]    Wóhe O.: Einfikrung In di¹ Allgemeine Betruhswirtschaftslehr¹. Wyd. 11. Milnchen: Wahkn Yerfa¹ 1973.

[17]    Zieleniewski I Przedsiębiorstwo w łwietl¹ prakseologu W: Przedsiębiorstwo w polskim systemu społeczno-ekonomicznym Warszawa PWE 1967.

Podejścia badawcze i oceny wartościujące

W nauce o przedsiębiorstwie stosuje się różne metody, modele i podejścia do opisu i objaśniania zjawisk. Szczególną uwagę zwraca się na podejścia badawcze i przy nich się nieco zatrzymamy — rozróżnia się wśród nich następujące:

=> czynnikowe,

=» decyzyjne,

■» systemowe [4, s. 29]¹,

=> sytuacyjne.

=» zorientowane na pracę (jednostkowa nauka gospodarcza),

=» marketingowe,

=» ekologiczne [2, s. 15].

Podejście czy nnikowe zostało wprowadzone przez E. Gutenberga w niemieckojęzycznej nauce o przedsiębiorstwie. Największe znaczenie mają czynniki produktywne, które dzielą się na elementarne i dyspozycyjne: elementarne są czynniki produkcji, a dyspozycyjne - kierownictwo, planowanie i organizacja. Stopień wykorzystania tych czynników wpływa na produktywność i koszty. W swej czystej postaci podejście takie jest ograniczone, ponieważ obejmuje tylko sferę produkcyjną przedsiębiorstwa, izolowaną od rynku. Niektóre rozwiązania rozszerzają listę czynników i chociaż G. Raflec uważa, że podejście to nic przystaje do współczesnej praktyki gospodarczej, jest ono (mniej lub bardziej) wykorzystywane w innych ujęciach.

Podejście decyzyjne ujmuje przedsiębiorstwo jako system społeczno-ekonomiczny i na pierwszym miejscu stawia człowieka z jego rolami i potrzebami. Pokazuje ono. jak należy podchodzić do rozwiązywania konkretnych problemów ekonomicznych (i jak złożony jest wybór), pobudza do rozpoznania i wyjaśniania problemów, poszukiwania kryteriów i metod postępowania oraz oszacowania skutków ich zastosowania, podjęcia decyzji, jej wprowadzenia w życie oraz kontroli realizacji celu.

Podejście decyzyjne wzbogaca naszą wiedzę o przedsiębiorstwie. Jego wadami są: ujęcie tylko (lub prawic wyłącznie) procesu racjonalnego postępowania i rozpatrywanie interesów przedsiębiorstwa z pominięciem właścicieli i pracobiorców. Pozwala ono wyjaśnić problemy i zjawiska poprzez potraktowanie przedsiębiorstwa jako dynamicznego systemu otwartego, współdziałającego z otoczeniem. Przedstawia się w nim rolę elementów systemu i ich wpływ na funkcjonowanie i rozwój całości oraz występowanie zależności odwrotnej. Szczególną uwagę zwraca się na funkcje sterowania i regulacji, na normy sterujące i kompensowanie odchyleń od tych norm.

Dzięki podejściu systemowemu zostaje wzbogacone podejście decyzyjne, które zyskuje do dyspozycji szereg modeli, przydatnych zwłaszcza do planowania i analizy działalności przedsiębiorstwa. Podejście systemowe w ekonomice przedsiębiorstwa zastosował u nas J. Rokita [5]. Szersze wykorzystanie tego ujęcia utrudnia specyficzny język, którym się posługuje. Systemowy sposób wyjaśniania rzeczywistości jest wykorzystywany również w innych podejściach.

Podejście sy tuacyjne pokazuje, że wielu zjawisk występujących w przedsiębiorstwie nie można wytłumaczyć bez uwzględnienia konkretnych uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych. Dowodzi też, że zasady ekonomiczne i organizacyjne są relatywne, mają więc ważność tylko w konkretnej sytuacji (kontekście sytuacyjnym), i że nie ma zasad absolutnych.

Podejście sytuacyjne nie ma charakteru ogólnego, pozwala natomiast wyjaśnić poszczególne przypadki. Krytycyzm przy objaśnianiu rzeczywistości, właściwy tej koncepcji, może być wykorzystywany w innych podejściach.

W podejściu zorientowanym na pracę zakłada się, że inne ujęcia są ukierunkowane na kapitał, a nie na pracobiorcę. Uwzględnia się w nim zatem potrzeby pracownika dotyczące warunków pracy, samourzeczywistnienia, satysfakcji, sprawiedliwego wynagradzania, udziału w zarządzaniu itp. Jest przy tym jednostronne i nie pozwala na ogląd całościowy, niezbędny w nauce o przedsiębiorstwie. Problemy, które porusza, mogą być uwzględniane w innych podejściach.

Podejście marketingowe ma charakter całościowy, chociaż nie obejmuje wszystkich elementów nauki o przedsiębiorstwie. Marketing jest częścią, a jednocześnie podejściem bazowym tejże nauki Charakterystyczna jest w nim orientacja na konsumenta, któremu muszą się podporządkować i pracodawca, i pracobiorca. Orientacja rynkowa oznacza, że sygnały idą od rynku do przedsiębiorstwa

1

W ramach tego podejścia O. RalTee wyrótnia dodatkowo ujęcie ewolucyjne.