lichtarski (194)

388    9. Ptredrittotoratwo a p*Aitwo; umonąd terytorialny i orunuacjc ipofccmc

2)    państwowe, których organem założycielskim jest lokalny (wojewódzki) organ administracji państwowej (wojewoda),

3)    komunalne, które są własnością gmin (miast),

4)    prywatne i spółdzielcze.

Wobec wszystkich typów przedsiębiorstw władze lokalne w ramach swych kompetencji pełnią nadzór nad specyficznymi zakresami ich działalności. Należą do nich szczególnie uprawnienia zarówno stanowiące, jak i wykonawcze w zakresie ładu przestrzennego, gospodarki terenami, zaopatrzenia w wodę i energię elektryczną oraz ochrony środowiska. W wymienionych sprawach, o ile wiąże się z nimi działalność gospodarcza, przedsiębiorstwa są zobowiązane do przestrzegania lokalnych przepisów prawa i decyzji administracyjnych.

Przedsiębiorstwa państwowe (ogólnonarodowe) pierwszego typu w zakresie swej statutowej działalności gospodarczej nic są powiązane z władzami lokalnymi. Pewne rodzaje ich aktywności, takie jak działalność inwestycyjna czy gospodarka odpadami i zanieczyszczeniami, są jednak uzależnione od lokalnych przepisów i decyzji administracyjnych - np. muszą uzyskać decyzję lokalizacyjną zgodną z planem przestrzennego zagospodarowania danego obszaru. Brak formalnych powiązań tego typu przedsiębiorstw z władzami lokalnymi wpłynął na konieczność generowania oddolnych inicjatyw w tym względzie W widu województwach powstają obecnie rady/lduby dyrektorów dużych przedsiębiorstw państwowych. Podobne stowarzyszenia tworzone są również w rozwiniętej gospodarce kapitalistycznej. Ich celem jest koordynowanie współpracy w celu rozwoju regionu -zarówno poprzez różnego typu fundacje i wspólne lokalne przedsięwzięcia, jak i wywieranie wpływu na regionalną politykę gospodarczą (tj. władze ustawodawcze i wykonawcze). Naturalnie nie jest to działalność jedynie bezinteresowna. Tego typu przedsięwzięcia stanowią bowiem jeden z instrumentów szeroko rozumianego marketingu, a mianowirie public relations. W polskiej rzeczywistości gospodarczej stowarzyszenia tego rodzaju nic pdnią jednakże wymienionych funkcji; tworzone są przede wszystkim w celu zwiększenia siły nacisku lobby przemysłu państwowego na władze lokalne, a poprzez nie na władze centralne.

Liczba przedsiębiorstw państwowych, których organem założycidskim jest lokalny organ administracji państwowej (wojewoda), została znacznie ograniczona w wyniku uwłaszczenia gmin wprowadzonego na mocy ustawy z 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym [1].

Specyficzny układ zależności i współpracy występuje natomiast w przedsiębiorstwach komunalnych, Izn. stanowiących własność gmin (miast). Ich liczba uległa znacznemu zwiększeniu w wyniku uwłaszczenia gmin.

W grupie tego typu przedsiębiorstw, których zakres przedmiotowy dotyczy głównie: lokalnego transportu zbiorowego; wodociągów i zaopatrzenia w wodę; utrzymania urządzeń kanalizacyjnych; usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych; zaopatrzenia w energię cieplną (itp.) - mogą znaleźć się zarówno te, które funkcjonują i są zlokalizowane w obszarze gminy, jak i te, które są (technicznie i organizacyjnie) rozproszone na obszarze wielu gmin (obsługują wielkie aglomeracje miejskie, przedsiębiorstwa komunikacji zbiorowej, wodno--kanalizacyjne, energetyki cieplnej i oczyszczania).

Gdy majątek przedsiębiorstwa użyteczności publicznej jest zlokalizowany na terenie kilku lub więcej gmin, lecz stanowi organizacyjną i techniczną całość, będzie konieczne tworzenie lub utrzymanie związku gmin — z wszystkimi tego konsekwengami. Wydaje się jednak, iż model docelowy powinien uwzględniać - wszędzie tam, gdzie będzie to możliwe i konieczne — podział tego typu przedsiębiorstw i przekazanie ich mienia odpowiednim organom samorządu terytorialnego (ze względu na sprawniejsze rozliczanie ich działalności, nadzór itd.).

Istnieje możliwość regulowania (przez organy samorządowe - w drodze umów) udziału różnych podmiotów gospodarczych w sferze świadczenia usług użyteczności publicznej (agencja, dzierżawa, leasing, umowa o zarządzanie powierzonym mieniem), a także stwarzania warunków sprzyjających rozwojowi konkurencji poprzez tzw. wolny przetarg na prawo świadczenia różnego rodzaju usług komunalnych przez osoby prawne i fizyczne (np. w formie przetargu na dotację).

Pomimo całkowitej samodzielności ekonomicznej przedsiębiorstw prywatnych i spółdzielni - zakres zależności i współpracy między nimi a władzami lokalnymi jest znaczny. Prowadzenie działalności gospodarczej wymaga bowiem bardzo wielu lokalnych decyzji administracyjnych. Regionalna polityka gospodarcza może więc stymulować bądź osłabiać prywatną przedsiębiorczość. W tym kontekście dostępność terenów i obiektów, wysokość czynszów obowiązująca placówki handlowe i produkcyjne, system preferencji i ulg w podatkach pobieranych przez gminę - mogą aktywizować bądź hamować rozwój regionu (gminy). Oczywiście, istnieje możliwość oddziaływania na kształt regionalnej polityki gospodarczej. Jest to jednak silnie uzależnione od poziomu zrzeszania się przedsiębiorstw prywatnych w cechy, izby rzemieślnicze, kluby biznesmena czy inne stowarzyszenia tego typu.

Istotną formą wzajemnej współpracy przedsiębiorstw zlokalizowanych na wspólnym terenie administracyjnym (bez względu na ich własność, formę prawno--organizacyjną itd ), a także ich współdziałania we wszystkich możliwych obszarach z odpowiednimi przedstawicielstwami władz samorządowych (gminnych, powiatowych czy wojewódzkich) oraz lokalnym reprezentantem władzy państwowej (wojewodą), powinny być działające na podstawie odrębnych zasad izby gospodarcze (zob. podrozdział 8.2).

Literatura

[1] U nawa i 8 mara 1990 r. o iamorzĄdzi* terytorialnym DłU. 1990 nr 16, pot 93.