lichtarski (197)

394    9. Praadiiębiornwo a państwo; waortąd UtytoruJny i organizacje epoteczae__

skrótowo) socjalnej. W odróżnieniu od płaszczyzny ekonomicznej, gdzie rzecz sprowadza się także do tworzenia materialnych podstaw egzystencji określonych grup społecznych, mamy tu z reguły do czynienia z nieodpłatnym lub nie w pełni odpłatnym świadczeniem określonych dóbr i usług.

Innym, niekiedy znaczącym obszarem prospołecznej działalności przedsiębiorstwa, jest oddziaływanie, poprzez szkolenia i rozwijanie umiejętności zatrudnionych oraz kształcenie młodzieży, na intelektualny i emocjonalny rozwój jednostek, troska o harmonijny, zintegrowany rozwój lokalnych społeczności, o spójność społeczną. Ten obszar podejmowanej przez przedsiębiorstwa odpowiedzialności społecznej można określić mianem płaszczyzny socjologicznej.

Społeczne skutki funkcjonowania przedsiębiorstwa we wskazanych wyżej płaszczyznach, tzn. ekonomicznej, ekologicznej, socjalnej i socjologicznej, a także innych, jak np. politycznej czy naukowej, niezależnie od ocen utylitarnych, podlegają w swej większości także ocenom etycznym. Podstawę (punkt odniesienia) owych ocen stanowią wywodzące się z różnych źródeł, tworzące swoistą infrastrukturę, etyczne normy życia gospodarczego.

Dostrzeganie przez przedsiębiorstwo skutków własnych decyzji i działań we wszystkich dziedzinach przez pryzmat kryteriów i norm etycznych, a także chęć podporządkowania się owym normom, jest przejawem przyjmowania przez przedsiębiorstwo społecznej odpowiedzialności w płaszczyźnie etycznej, która przenika wszystkie inne jej płaszczyzny.

Przykładem ilustrującym patologię systemu wartości i norm etycznych oraz brak ich poszanowania w warunkach etatystycznej gospodarki nakazowej, a tym samym ilustrującym potencjalne obszary odbudowy w tym zakresie, min. z aktywnym udziałem przedsiębiorstw jest wypowiedź J. Dietla [3. s. 141-142], w której stwierdza on. iż:

•    nastąpiła destrukcja poprzedniej infrastruktury moralnej,

•    w dziedzinie ekonomii i konsumpcji wyraźnie zatarła się różnica między postawami i zachowaniami etycznymi i nieetycznymi,

•    ekonomika niedoborów powodowała pomijanie interesów konsumentów oraz innych klientów,

•    do zapewnienia rodzinom minimum egzystencji było niezbędne uciekanie się do łapownictwa i naruszania własności państwowej,

•    rynek sprzedawcy był zaprzeczeniem sprawiedliwości dystrybucji, a dostęp do dóbr i usług miał charakter elitarny,

•    nastąpiła społeczna akceptacja naruszania własności państwowej,

•    upowszechniło się nieposzanowanic prawa.

•    nastąpiło ograniczenie wolności konsumenta, spowodowane jego podrzędną pozycją względem dostawcy, co powodowało dehumanizację spożycia,

•    ekonomika niedoborów wyzwalała postawy agresywne i egoistyczne,

•    u menedżerów i pozostałych pracowników nastąpił brak identyfikacji z interesem przedsiębiorstwa.

• powszechna Kała się tendencja do zmniejszania asortymentu produktów, obniżania ich jakości oraz niedostosowywania do potrzeb i wymagań konsumentów.

Transformacja ustrojowa w wymiarze polityczno-społecznym i gospodarczym nie przynosi natychmiastowej i radykalnej poprawy w zakresie odbudowy systemu wartości i norm etycznych oraz powszechności ich stosowania. W dłuższym czasie poprawę taką powinien przynieść proefcktywnościowy mechanizm gospodarki rynkowej (z prywatną własnością i konkurencją), wsparty presją sił społecznych i starań samych przedsiębiorstw, m.in. drogą doboru i rozwoju kadry o właściwych postawach etycznych.

Literatura

[1]    AnsolT H.L: Zanudzanie strategiczne. Winun: PWE 1985.

[2]    Drucker P.F.: Praktyka zarządzania. Winawc Czytelnik; Kraków: AE 1994. Biblioteka

Nowoczetnoić.

[3]    Etyka biznesu Pod redakcją J. Dietla i W. Gaiparskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1997.

[4]    Friedman M_ Kapitalizm / rrolnaić Warszawa: Centrum im. Adama Smitha & Rzeczpospolita 1993.

[5]    Głowacki R.: Przedsiębiorstwa iw rynku. Warszawa: PW'E 19S7.