394 9. Praadiiębiornwo a państwo; waortąd UtytoruJny i organizacje epoteczae__
skrótowo) socjalnej. W odróżnieniu od płaszczyzny ekonomicznej, gdzie rzecz sprowadza się także do tworzenia materialnych podstaw egzystencji określonych grup społecznych, mamy tu z reguły do czynienia z nieodpłatnym lub nie w pełni odpłatnym świadczeniem określonych dóbr i usług.
Innym, niekiedy znaczącym obszarem prospołecznej działalności przedsiębiorstwa, jest oddziaływanie, poprzez szkolenia i rozwijanie umiejętności zatrudnionych oraz kształcenie młodzieży, na intelektualny i emocjonalny rozwój jednostek, troska o harmonijny, zintegrowany rozwój lokalnych społeczności, o spójność społeczną. Ten obszar podejmowanej przez przedsiębiorstwa odpowiedzialności społecznej można określić mianem płaszczyzny socjologicznej.
Społeczne skutki funkcjonowania przedsiębiorstwa we wskazanych wyżej płaszczyznach, tzn. ekonomicznej, ekologicznej, socjalnej i socjologicznej, a także innych, jak np. politycznej czy naukowej, niezależnie od ocen utylitarnych, podlegają w swej większości także ocenom etycznym. Podstawę (punkt odniesienia) owych ocen stanowią wywodzące się z różnych źródeł, tworzące swoistą infrastrukturę, etyczne normy życia gospodarczego.
Dostrzeganie przez przedsiębiorstwo skutków własnych decyzji i działań we wszystkich dziedzinach przez pryzmat kryteriów i norm etycznych, a także chęć podporządkowania się owym normom, jest przejawem przyjmowania przez przedsiębiorstwo społecznej odpowiedzialności w płaszczyźnie etycznej, która przenika wszystkie inne jej płaszczyzny.
Przykładem ilustrującym patologię systemu wartości i norm etycznych oraz brak ich poszanowania w warunkach etatystycznej gospodarki nakazowej, a tym samym ilustrującym potencjalne obszary odbudowy w tym zakresie, min. z aktywnym udziałem przedsiębiorstw jest wypowiedź J. Dietla [3. s. 141-142], w której stwierdza on. iż:
• nastąpiła destrukcja poprzedniej infrastruktury moralnej,
• w dziedzinie ekonomii i konsumpcji wyraźnie zatarła się różnica między postawami i zachowaniami etycznymi i nieetycznymi,
• ekonomika niedoborów powodowała pomijanie interesów konsumentów oraz innych klientów,
• do zapewnienia rodzinom minimum egzystencji było niezbędne uciekanie się do łapownictwa i naruszania własności państwowej,
• rynek sprzedawcy był zaprzeczeniem sprawiedliwości dystrybucji, a dostęp do dóbr i usług miał charakter elitarny,
• nastąpiła społeczna akceptacja naruszania własności państwowej,
• upowszechniło się nieposzanowanic prawa.
• nastąpiło ograniczenie wolności konsumenta, spowodowane jego podrzędną pozycją względem dostawcy, co powodowało dehumanizację spożycia,
• ekonomika niedoborów wyzwalała postawy agresywne i egoistyczne,
• u menedżerów i pozostałych pracowników nastąpił brak identyfikacji z interesem przedsiębiorstwa.
• powszechna Kała się tendencja do zmniejszania asortymentu produktów, obniżania ich jakości oraz niedostosowywania do potrzeb i wymagań konsumentów.
Transformacja ustrojowa w wymiarze polityczno-społecznym i gospodarczym nie przynosi natychmiastowej i radykalnej poprawy w zakresie odbudowy systemu wartości i norm etycznych oraz powszechności ich stosowania. W dłuższym czasie poprawę taką powinien przynieść proefcktywnościowy mechanizm gospodarki rynkowej (z prywatną własnością i konkurencją), wsparty presją sił społecznych i starań samych przedsiębiorstw, m.in. drogą doboru i rozwoju kadry o właściwych postawach etycznych.
[1] AnsolT H.L: Zanudzanie strategiczne. Winun: PWE 1985.
[2] Drucker P.F.: Praktyka zarządzania. Winawc Czytelnik; Kraków: AE 1994. Biblioteka
Nowoczetnoić.
[3] Etyka biznesu Pod redakcją J. Dietla i W. Gaiparskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1997.
[4] Friedman M_ Kapitalizm / rrolnaić Warszawa: Centrum im. Adama Smitha & Rzeczpospolita 1993.
[5] Głowacki R.: Przedsiębiorstwa iw rynku. Warszawa: PW'E 19S7.