na dz z pol083

168

Kultura Chłopice-Vesele

Nazwa od miejscowości Chłopice, woj. przemyskie, Vesele, okręg Trencin na Słowacji. Twórcy tej kultury w latach 1850-1750 p.n.e. (schyłek eneolitu i początki epoki brązu) zajmowali obszary położone w dorzeczu górnej i środkowej Wisły oraz w dorzeczu Bugu. W kierunku zachodnim dotarli do dorzecza górnej Warty i górnej Odry. na wschodzie na Wołyń i górne Podniestrze. a po przekroczeniu Karpat zajęli obszary Moraw i Słowacji.

Typowe dla tej kultury formy ceramiczne to baniaste kubki lub dzbanki, naczynia wazowate zaopatrzone w uszka i misy. Ceramika zdobiona była na ogół pasmami odcisków sznurowych, którym towarzyszyły niekiedy żłobki lub żeberka plastyczne. Wśród przedmiotów codziennego użytku na wyróżnienie zasługują krzemienne grociki do strzał, rzadziej wykonywane z krzemienia groty oszczepów czy sierpy, a także siekierki. Z występujących rzadziej wyrobów metalowych na wyróżnienie zasługują: miedziane zausznice, kółka, pojedyncze narzędzia wykonane z miedzi oraz kółka z drutu złotego (ryc. 44).

Zmarłych składano do grobu w pozycji skurczonej, ułożonych na prawym (mężczyźni) lub lewym (kobiety) boku i wyposażano w pojedyncze naczynia gliniane, wyroby krzemienne, kościane i sporadycznie jedynie w metalowe, wykonane z miedzi lub złota. Dominuje obrządek szkieletów)' i jedynie niekiedy pojawiają się pochówki ciałopalne. Cmentarzyska są na ogół małe i składają się z kilku pochówków.

Podstawą utrzymania twórców tej kultury była hodowla zwierząt i zapewne uprawa ziemi.

Kultura mierzanowicka

Nazwa od miejscowości Mierzanowice woj. tarnobrzeskie. Twórcy tej kultury w starszej i środkowej części I okresu epoki brązu zajmowali obszary rozciągające się w dorzeczu górnej Wisły, zwłaszcza położone na lewym brzegu tej rzeki. Przenikali także na południe wzdłuż doliny Dunajca do Kotliny Sądeckiej, a w kierunku zachodnim na Wyżynę Głubczycką, leżącą w południowej części Górnego Śląska, na lewym brzegu górnej Odry.

Charakterystyczne formy ceramiczne to kubki i dzbanki, dwuuche amfory. naczynia garnkowate o esowatym profilu, naczynia jajowate zaopatrzone w dwa masywne ucha umieszczone u nasady wyodrębnionej szyi. zdobione pasmem nacięć lub dołków na górnej części brzuśca. Inne charakterystyczne wyroby to: przedmioty wykonane z krzemienia, zwłaszcza siekier}'. sierpy, sztylety, groty oszczepów, grociki strzał oraz inne narzędzia. Spotyka się także dużo wyrobów z kości i rogu, między innymi liczne szydła, igły. większe narzędzia zrobione z żeber i łopatek zwierzęcych, rozmaite typy szpil, paciorki, wisiorki, tarczki i medaliony. Wyroby metalowe reprezentowane są przez miedziane zausznice w kształcie wierzbowego liścia. a sporadycznie jedynie narzędzia - płaskie siekierki miedziane czy dłuta z podniesionymi brzegami (ryc. 45).

Cmentarzyska różnej wielkości (nawet do 300 pochówków) zakładane w pobliżu osiedli grupowały groby płaskie. Zmarłych składano do owalnych lub prostokątnych jam grobowych, albo w trumnie wykonanej z drewnianej kłody, względnie owiniętych w matę czy plecionkę z cienkich patyków. Układ zwłok dowolny, obok szkieletów skurczonych spotykamy także i wyprostowane. Cechą charakterystyczną w obrządku pogrzebowym twórców tej kultury jest zwyczaj wyposażania grobów w kolie złożone z paciorków fajansowych, kościanych czy wykonanych z muszli, wisiorków z kłów zwierzęcych oraz medalionów lub tarczek kościanych. Ponadto w wyposażeniu grobów spotykamy kamienne i kościane narzędzia czy broń (zwłaszcza krzemienne grociki strzał), szpile kościane, a także nieliczne wyroby metalowe. głównie ozdoby - najczęściej jednak zausznice w kształcie wierzbowego liścia.

Twórcy tej kultury zajmowali się zarówno hodowlą zwierząt jak i uprawą ziemi.

Kultura strzyżowska

Nazwa od miejscowości Strzyżów w województwie zamojskim. Twórcy tej kultury we wczesnej i środkowej części I okresu epoki brązu zajmowali tereny wschodniej części Wysoczyzny Lubelskiej i docierali na zachodni Wołyń aż po Horyń. W materiale ceramicznym charakterystyczne są liczne garnki o rozmaicie uformowanych wylewach, amfory o wyodrębnionych wysokich szyjkach i wylewach, naczynia wazowate oraz różnego rodzaju kubki i misy. Na uwagę zasługują także wyroby krzemienne o dużych niekiedy rozmiarach, wykonane z doskonałego kredowego krzemienia nadbużańskiego i wykańczane techniką retuszu powierzchniowego (sierpy, groty oszczepów, sztylety, siekierki, grociki strzał). Liczne są wyroby kościane i rogowe, a także inne narzędzia. Przedmioty metalowe reprezento- -wane są najczęściej przez ozdoby z miedzi - zausznice w kształcie wierzbowego liścia, kółka z drutu czy bransolety wykonane z taśmy (ryc. 46).