80570 na dz z pol079

160

c) Schyłkowy

Kultura świdersko - mazowszańska

Nazwa od stanowiska w Świdrach Wielkich pod Warszawą. Cechą charakterystyczną tej kultur)' są rdzenie dwupiętowe, wiórowe o piętach symetrycznie naprzeciwległych o trzonku łuskanym płasko na spodnią stronę. Zasadniczą cechą jest jednak liczne występowanie trzoneczkowatych grotów strzał łuku (ryc. 22). Twórcy tej kultury zasiedlali przede wszystkim piaszczyste, niskie terasy rzek lub okolice innych zbiorników wodnych. Podjęli także systematyczną eksploatację surowców mineralnych, takich jak krzemienie z Gór Świętokrzyskich, krzemienie jurajskie z okolic Krakowa oraz barwniki mineralne (hematyt) z okolic Skarżyska-Kamiennej.

Mezolit

Kultura komornicka

Nazwa od miejscowości Komornica, woj. warszawskie. Twórcy tej kultury dotarli na obecne ziemie polskie prawdopodobnie z zachodu (z wybrzeża Morza Północnego i z zachodniej części basenu Morza Bałtyckiego). Cechami charakterystycznymi tej kultury były noże i ostrza tylcowe wykonywane na wiórach krzemiennych, zbliżone do narzędzi znanych w schyłkowym paleolicie. Zabytki tej kultury' pochodzą nieomal wyłącznie ze stanowisk wydmowych i piaszczystych teras rzek, co sprawiło, iż nie znamy narzędzi wykonywanych z surowców organicznych (ryc. 23).

Kultura j a n i s ł a w i c k a

Nazwa od miejscowości Janisławice, woj. skierniewickie. Przedstawiciele tej kultury dotarli na obszary dorzecza Odry i Wisły z północnego wschodu, prawdopodobnie z terenu Litwy. Rozpowszechniła się ona na obszarach środkowo-wschodnich dzisiejszych ziem polskich. W Janisławicach kolo Skierniewic odkryto grób szkieletowy wyposażony w narzędzia krzemienne (trójkątne zbrojniki i ostrza strzał), surowiec krzemienny oraz narzędzia rogowe i kościane, a także w ozdoby z kła dzika (ryc. 24).

Kultura chojnicko-pieńkowska

Powstała na obecnych ziemiach polskich pod wpływem twórców kultury maglemoskiej (od stanowiska Maglemose na wyspie Ze-elandii). Cechą charakterystyczną są krótkie i krępe drapacze, ciosaki, a także liczne zbrójniki - groty do strzał.

Neolit

a) Cykl naddunajski

Kultura ceramiki wstęgowej rytej

Nazwa od kulistej formy naczyń glinianych zdobionych ornamentem rytym w postaci wstęg spiralnych i innych wątków geometrycznych (ryc. 25). Występowała przede wszystkim na urodzajnych glebach lessowych południowej strefy obecnych ziem polskich. Tu odkryto najstarsze osady tej kultury lokalizowane na brzegach dolin rzecznych. Zabudowę ich tworzyły wielkie domy o ścianach konstruowanych ze słupów drewnianych, na planie prostokątnym lub lekko trapezowatym o długości do 30 m i szerokości ok. 4-6 m (ryc. 26). Twórcy tej kultury zajmowali się przede wszystkim uprawą zbóż: pszenicy, jęczmienia oraz żyta. Hodowali także zwierzęta, głównie krowy.

Kultura ceramiki kłutej

Nazwa wywodzi się od ornamentu na naczyniach. Powstała w zachodniej strefie obecnych ziem polskich. Charakteryzowała się wyraźnymi zmianami w formach ceramiki, a przede wszystkim w sposobach jej ornamentacji. Typowa dla tej kultury maniera zdobnicza polegała na powszechnym stosowaniu linii złożonych z punktów lub krótkich kresek (ryc. 27). Typ gospodarki nie uległ zmianie, jednak osadnictwo było bardziej intensywne.

Kultura lendzielska

Nazwa od miejscowości Lengyel koło Kaposvaru na Węgrzech. Twórcy tej kultury osiedlili się na Śląsku, Małopolsce, Wielkopolsce i na Kujawach. Cechą charakterystyczną jest tu szereg zmian stylu zdobnictwa cera-