NoB0

142 NAUKA O BOGU

nadaje jej postać trynitarną: „Żyje Bóg, żyje Pan Jezus Chrystus i Duch Święty"¹.

Wyznawanie Trójcy Świętej ma swoje miejsce przede wszystkim w sakramentalnym i liturgicznym życiu Kościoła starożytnego. Chrztu udziela się według Mt 28,19 „w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”. Aspekt trynitamy odzwierciedlił się w trój-członowości Symbolu, który mówi o zbawiającym działaniu trzech Osób. Trynitama jest też dziś jeszcze odmawiana dok-sologia.

Trynitama świadomość teologiczna przejawia się ponadto w tym, że głosi się boskie działanie Syna i Ducha. W oparciu o Nowy Testament (1 Kor 8,6; Kol 1,15-17; por. J 1,3) wielkie Wyznanie Wiary mówi, że przez Chrystusa „wszystko się stało”. O Duchu Świętym mówi, że „mówił przez Proroków”.

Takie formy wypowiedzi były niejednokrotnie podważane. Pierwszy zarzut wysunął judaizm. Religia ta opiera się na wierze w Jahwe jako jedynego Boga i Jego miłości do wybranego przez siebie ludu. Podkreślany wyraźnie stosunek Jezusa do Boga i jego szczególne głoszenie Boga, nierozłącznie związane z Jego własną osobowością, musiało prowadzić do zadrażnień. Jak może być zachowana jedyność Boga, skoro Jezus wydaje się przypisywać sobie przymioty Boga? Zażyłość stosunku w przymierzu według Starego Testamentu sprawia też, że włączenie pośrednika staje się zbędne. Pierwsi chrześcijanie, którzy sami wywodzili się z religii mojżeszo-wej, szukali najpierw we wspólnym Piśmie Świętym wyobrażeń i przenośni, aby zachować przekazany monoteizm. Takie przerzucenie mostu umożliwiły późne spekulacje mąd-rościowe. Bliska Bogu postać Mądrości z teologii stworzenia ukazuje się w Jezusie z Nazaretu. Inne próby teologii pojawiali I się, kiedy chrześcijanie próbują przenieść na Niego odnoszące się do Boga starotestamentowe określenia, jak Slo-wo/Tora, Przymierze czy Początek (arche). Ważną, dzisiaj prawie już nie rozumianą rolę odegrało przeniesienie na Jezusa imienia Anioł: Jezus jest po prostu wysłannikiem (angelos) Boga, utożsamianym z „Aniołem Jahwe" (mal’ak YHWH)². I'ym samym działanie Boga w dziejach Starego Przymierza /ostaje objaśnione w ramach teologii trynitamej. Chrystus już od zawsze, od chwili stworzenia świata, działał jako Ten, w którym Bóg stał się obecny.

Drugi zarzut przeciw chrześcijańskiemu trynitamemu ob-i azowi Boga podniosło pogaństwo, czy, określając to ściślej, (jrecka myśl hellenistyczna. W pierwszych stuleciach charakteryzuje się ona na ogół pytaniem o pośrednictwo między Bogiem i światem, czyli — mówiąc językiem Platona — jak jedno (hen) może być pomyślane razem z wielością. Zarazem panuje głęboka tęsknota za wyzwoleniem i uwolnieniem od materialności odczuwanej jako zniewolenie. Zbawienia szuka się w poznaniu (gnosis). Chrześcijaństwo mogło się cieszyć z umysłowego ożywienia tych czasów, jednak sprawienie, aby jego przesłanie o zbawieniu przez Ukrzyżowanego stało się zrozumiałe w bardzo wyraźnych konstelacjach, okazało się Bardzo trudne. Dla Greków było to po prostu głupstwem, jak to musiał zanotować już Paweł (1 Kor 1,23). To, że skazaniec mógłby być Bogiem, uważali za absurdalną pretensję. W tej sytuacji wczesnym teologom nie pozostawało nic innego, jak sięgnąć po stojące do dyspozycji instrumentarium pojęciowe i starać się uczynić zrozumiałą dla myśli tajemnicę Trójcy

iillilUUUilliluyilllWItUHUiailHMBtHMBaaHaaaMni

1

Św. Klemens Rzymski — list do Kościoła w Koryncie 58, 2, w: Pierwsi świadkowie. Pisma Ojców Apostolskich, wyd. II uzup. i popi., dum. A. Świder -kówna, wstęp, komentarz, opracowanie: ks. M. Starowieyski, Kraków 1998.

2

Por. A. Giillmeier, Jesus der Chńsius im Giauben der Kirche, 1.1: Von der Apostoiischen Zeit bis zum Konzil von Chalkedon (451), Freiburg-Basel-Wien '1990, 150-157.