NoB3

168 NAUKA O BOGU 4. WYZNAWANIE JEDNEGO BOGA W TRZECH OSOBACH 169

znajdują się rozprawy, które niewiele mają wspólnego z głów nym tematem, z Trójcą Świętą.

Podział „Da Trinitate"

Księgą	Treść
1.	Dowód jedności i równości trzech Osób Boskich z Pisma Świętego
2.	Równość Osób
3.	Istota widzialnych teofanii
4.	Zesłanie Syna
5.	Rozprawa z błędnymi naukami — nauka o relacjach
6.	Jedność i troistość Osób
7.	„Jedna istota a trzy Osoby”
8.	Miłość i poznanie Boga
9.	Analogia z troistości ludzkiego umysłu: umysł/samopoznanie/ /miłość własna
10.	Analogia z troistości: pamięć/zrozumienie/wola
11.	Analogie w człowieku zewnętrznym
12.	Analogia: rodzina
13.	Mądrość i wiedza
14.	Uobecnienie obrazu Boga w umyśle ludzkim
15.	Człowiek jako obraz Boga — granice analogii

4.5.3 li Analogia psychologiczna

Augustyn chce szukać w stworzonym przez Boga świecio, a w nim przede wszystkim w człowieku, który jako obraz Boga jest koroną stworzenia, śladów, które pozwolą konkretniej ukazać wiarę w Jego Trójjedność. Najbardziej znana stała się „psychologiczna nauka o Trójcy Świętej" (Psychologische Tri-nitatslehre — tak brzmi tytuł rozprawy M. Schmausa). W umysłowych dokonaniach rozpoznaje autor obraz stosunków we-wnątrztrynitarnych.

Analogia ta została dostrzeżona nie po raz pierwszy. Już najwcześniejsze pobiblijne spekulacje rozróżniały, gdy chodzi o Syna, Jego egzystencję jako Słowa wewnątrztrynitamego (Logos entiathetos) i jako Słowa stwarzającego (Logos pro-phorikos). Biskupowi Hippony nie chodzi jednak o kosmologiczne odniesienia, lecz o ludzki umysł. Odzwierciedla on bowiem najlepiej i najdokładniej — będąc sednem podobieństwa do Boga — wewnętrzną istotę Boga. Proces życiowy umysłu pozwala, z jednej strony, rozpoznać substancjalną jedność jako jeden nierozdzielny proces, ale, z drugiej strony, także troistą różność. Rozpatrując stronę poznawczą możemy wyróżnić następujące triady:

memońa    intelligentia    voluntas

mens    notitia    amor

Augustyn sam najczęściej operował tymi triadami, one też najsilniej naznaczyły swoim oddziaływaniem późniejszą teologię trynitamą. Najpierw jednak rozwinął prostszą, być może bardziej przekonującą analogię wychodząc od osobowego spełnienia miłości. Teologia trynitarna następców Ryszarda od św. Wiktora (rozdz. 4.7.1) podjęła ją również; współcześnie zrobił to Hans Urs von Balthasar (rozdz. 5.6.1.3). Analogia wychodzi od wydarzeń wolitywnych, a więc od spełnienia miłości. Można tu rozróżnić:

amans    amatus    amor

Pewną trudność widzi Augustyn w przypadku miłości własnej, ale również tutaj istnieje troistość:

mens    amor    cognitio

Wszystkim tym triadycznym dopełnieniom wspólna jest jedna „substancja", wewnątrz której mają miejsce ich wzajemne odniesienia. Augustyn nie zapomina ani przez chwilę, że są