Obrazek7

11.3.4. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

Na przestrzeni historii rozwoju psychopatologii i psychiatrii poglądy na naturę zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych ulegały znacznym zmianom. Zanim w literaturze pojawiła się i rozpowszechniła używana aktualnie terminologia, do

określenia ludzi ciemiacych z powodu uporczywie nawracających^natrętnych myśli i/lub czynności posługiwano się mianem „choroba moralna” czy „skru-pCflalnośd”. Freud w pracy Czynności mtretnc. i praktyki religijne wyjaśniał, że^ ceremoniały neurolyczne. podobnie iak rytuały religijne, opieraia się na uśmierzaniu lub wzbudzaniu Jęku sumicnia^,\ w zależności od tego, z jaką śknipufaF-nościąi starannością są wykonane (Freud 1907/1996, s. 8).

Charakterystyczne dla zaburzeń obsesyjno-kompuisyjnych, zwanych w pjś-mienniclwie psychoanalitycznym nerwicy natręctw, są objawy, które można sprowadzić do natrętnych myśli, popędów i natrętnych czynności. Powracające UpćrczyWicmyśli, nad Tctórymi nie można zapanować, oraz konieczność wielokrotnego wykonywania tychTamych czynności odczuwane są jako męczące, uprzykrzające i dezorganizujące normalne życie, a jednocześnie jako obce, nic-pasujące do osobowości f stylu funkcjonowania icdnostki, czyli cgodystóńlczne¹ (por. Purclon 2001). Choć osoba na rożne sposoby broni się przed nachodzącymi ją myślami takimi jak: zabiję własne dziecko, obnażę się, będę przeklinać, używając wulgarnych i obscenicznych słów, czy stawia opór przed wykonywaniem kolejny raz takich czynności, jak: sprawdzanie, na przykład, czy drzwi zostały zamknięte, woda zakręcona, żelazko wyłączone; układanie i porządkowanie, na przykład bielizny i naczyń kuchennych według kolorów, czy powtarzanie rytuału mycia rąk, usuwania brudu z różnych przedmiotów, to odczuwa silny lek i niepokoi. gdy próbuje je stłumić bądź ich zaniechać.

Zaburzenia obsesyjno-komnulsyinc według ICD-IO charakteryzują się wy, stępowaniem natrętnych myśli (obsesji) lub czynności (kompulsje) albo obu objawów naraz przez Większą część dnia^ przez co najmniej 2 tygodnie. Myśli te i czynności odbierane są nie tyle jako narzucone z zewnątrz, ile powstające vv umyśle nsohv. Ich (Mania obecność. wzbudza p.moelp n>antvwni n. ₍ śąjako nieprzyjemne i co więcej, przynajmniej jeden z objawów, czy to w formie myśli, czy działania jest postrzegany jako nadmierny lub pozbawiony sensg.

I Osoba raz z większą, innym razem mniejszą siłą przeciwstawia się obsesjom i kompulsjom, ale skuteczność tego dziatama okazuje się niewielka, a nasilający się wob.ee nich opór - daremny. Uporczywie powracające. myśli 1 czynności są.— — Trrnr>\ umczane negatywnie] chociaż osoba doznaje chwilowej Ulgi! wyzwolenia l lęku, ody wykona rytualne czynności (JCU-iu, 1998;.    '

W postępowaniu diagnostycznym, zwłaszcza o charakterze nozologicznym, istotne jest odróżnienie obsesji od innych zaburzeń myślenia, zwłaszcza idei nedwartościowych i urojeń. Nie można pominąć taktu, że choć znacząca większość pacjentów obsesyjno-kompuisyjnych odnosi się do natrętnych myśli krytycznie, to około 4% głęboko wierzy, że mogą się one spełnić. Właśnie owo

1

Zaburzenie osobowości typu obsesyjno-kompulsyjnego (osobowość anankastyczna w ICO- i 0) różni się od zaburzeń obsesyjno-kompuisyjnych (nerwicy natręctw) przede wszystkim tym, że występujące w zaburzeniach osobowości wzorce przeżywania, myślenia i zachowania są doświadczane przez jednostkę egosyntorticznie. Rzadko też w przypadku zaburzeń osobowości występują obsesje i kompulsje; jeśli chodzi o zaburzenia procesów myślenia, to silniej zaznaczają się ruminacje, natomiast w zachowaniach - skrupulatność i pcrfekcjonizro (APA 1994).    355