Obraz4 (36)

53

POJĘCIE POSTAWY

daleki od punktu zerowego (dodatni), jak i ujemny, np. w stosunku do jakiejś ideologii politycznej, jakiegoś lidera czy innej osoby, czy też innego przedmiotu postawy.

Postawy mogą być pełne i niepełne. Postawę pełną stwierdzimy wtedy, gdy występują wszystkie komponenty postawy. Według niektórych autorów komponent behawioralny może nie występować. Postawy takie nazywa się postawami poznawczymi lub poznawczo-oceniającymi. Przy takim poglądzie nie możemy uznać postaw bez komponentu behawioralnego za niepełne. Jednakże przyjmując pogląd, że komponenty poznawczy i afektywny zawsze implikują reakcję behawioralną i każdą postawę charakteryzuje kompletność trzech komponentów - postawa niepełna występowałaby wtedy, gdy lokalizowanie się komponentu poznawczego i behawioralnego byłoby bliskie punktu zerowego.

Postawy są w różny sposób klasyfikowane i mierzone. W praktyce badawczej stosowane są różne sposoby skalowania postaw. Najczęściej stosowana jest skala trójczłonowa (np. przy mierzeniu intensywności postaw). Rozwinęły się również znacznie różnego rodzaju wskaźniki stosowane do ustalenia treści postaw. Przedstawia je praca Mirosławy Marody, traktująca o teoretycznym, a przede wszystkim empirycznym sensie postaw i ich naukowym badaniu³⁴.

Z zagadnieniem postaw wiąże się problematyka możliwości zmiany postaw. Ma ona ogromną literaturę, szczególnie z zakresu psychologii społecznej i pedagogiki, które tą tematyką zajmują się jako jednym ze swych głównych problemów³⁵. Socjologowie podejmują tematykę zmiany postaw głównie w ramach studiów procesów socjalizacji i resocjalizacji oraz teorii grup odniesienia. W polskiej literaturze socjologicznej pełniejsze ujęcie problematyki zmiany postaw wraz z bibliografią znajdujemy w rozprawie Tadeusza Mądrzyckie-go³⁶. W niniejszych rozważaniach przytoczymy kilka zasad ogólnych z zakresu socjotechniki zmiany postaw.

W literaturze psychologicznej i socjologicznej utrwalił się pogląd, iż pewne postawy mają względnie trwały charakter, ale na ogół postawy są zmienne, nietrwałe zarówno ze względu na swe wewnętrzne niespójności, jak też z uwagi na zmienne warunki sytuacyjne i podleganie wpływom zmieniającego się otoczenia społecznego.

³⁴    M a r o d y, dz. cyt.

³⁵    Wystarczy tu przytoczyć 600-stronicowy podręcznik psychologii społecznej amerykańskich autorów (Th. M. Newcomb, R. H. Turner, Ph. E. Converse, Social Psychology), wydany w 1965 r., którego 2/5 objętości stanowi wiedza o postawach, ich pomiarze i zmianach.

³⁶    T. M } d r z y c k i, Warunki i metody zmiany postaw, s. 317-343.