Obraz59 (8)

LXXIV WALKI LITERACKIE WE FRANCJI

panującej doktryny klasycyzmu nie był zjawiskiem odosobnionym. Polska była jednym z ostatnich krajów ogarniętych falą odnowy w literaturze po okresie zastoju i martwoty. Polska i Francja. W tym samym bowiem czasie, kiedy u nas rozgrywała się kampania o romantyzm, we Francji wzniósł on swe sztandary bojowe i oparty o dawną tradycję walki „nowego ze starem”, walki z supremacją estetyki klasycystycznej, zdobywał prawa dla nowej sztuki.

Te same były sposoby walki, te same nawet argumenty (zwłaszcza u klasyków), te same nieporozumienia w pojmowaniu stanowiska nowatorów; to samo wreszcie wmieszanie • się i decydujący wpływ czynnika politycznego, dla którego walka literacka była zresztą tu i tam często tylko płaszczykiem: wszak i o francuskiej walce romantyzmu z klasycyzmem można do pewnego stopnia zaryzykować twierdzenie wygłaszane często w odniesieniu do naszej, że przygotowała ona w rzeczywistości rewolucję z 1830 roku⁸⁹.

Ta równoczesność zasadniczych przemian w literaturze francuskiej i polskiej stwarzała warunki zainteresowania się naszych romantyków przebiegiem kampanii literackiej w Paryżu i osobistościami biorącymi w niej udział w stopniu o wiele silniejszym aniżeli wydarzeniami literackimi w innych krajach⁹⁰. Szczególnie książka pani de Stael:

⁸⁰ A. Łucki, Rozwój teorii romantyzmu we Francji, Rozprawy Akademii Um., Wydział Filolog., t. LIX, nr 1, Kraków 1919, s. 2.

⁰⁰ Interesowano się też teoriami romantycznymi niemieckimi, czego dobitnym wyrazem m. in. było ogłoszenie w r. 1830 Wstępu do kursu literatury dramatycznej A. W. Schlegla w przekładzie E. Komamickiego. A donosząca o tym «Gazeta Polska* (1830, nr 135) tak w komentarzu pisała po wydrukowaniu wstępu tej książki: „Zamykające się w tym wstępie uwagi teoretyka niemieckiego wczesnymi zapewne będą w nowo toczącym się sporze o prawidła. Wszakże się godzi i obcej

Niemcy, znana była i w oryginale, i z fragmentarycznych przekładów, pomieszczanych w czasopismach. W artykułach naszych publicystów romantycznych padają często nazwiska wybitnych estetyków, filozofów, historyków, jak: Villemain, Cousin, Guizot, zalecających krytyce literackiej stanowisko historyczne. Twórczość poetycka czołowych przywódców ruchu romantycznego, jak Hugo, Lamartine, de Vigny, nie uchodzi bacznego oka romantycznych kombatantów w Polsce. Zainteresowania ich sięgają także zmian dokonywających się w teatrze francuskim, gdzie spór o nowy, romantyczny repertuar zaznaczył się przeprowadzeniem wyraźnej linii demarkacyjnej między tradycyjnym teatrem klasycznym a nowym, odpowiadającym gustom szerokiej publiczności, teatrem romantycznym.

Środki walki. Kampania literacka dysponowała różnymi środkami, służącymi zarówno do ataku, jak i do obrony. Element polemiczny bowiem tkwił i w rozprawach zasadniczych, i w artykułach poruszających kwestie szczegółowe, i w recenzjach, i w utworach wierszowanych, w listach poetyckich, w wierszach dydaktycznych; w dużym nasileniu pojawiał się w korespondencji prywatnej, a przede wszystkim w utworach satyrycznych, w parodiach, tra-westacjach, bajkach, w pamfletach. Ulubioną i często używaną formą był dialog prowadzony między przedstawicielami dwu spierających się obozów.

Atakując i dążąc ostatecznie do zlikwidowania pozycyj przeciwnika, romantycy musieli tak szeregować argumenty przyzywać powagi, byle odsłonić słuszność lub niesłuszność walki”. Były jednak także u nas w tym czasie oznaki zdecydowanego odporu wobec romantyczności niemieckiej, najsilniejsze u W. Niemojowskiego. Zainteresowania ruchem romantycznym wybiegały dosyć daleko; «Gazeta Literacka* (1822, nr 4 z 26 lutego) pomieściła notatkę o „walce między stronnikami romantyczności i miłośnikami klasyczności” w Szwecji.