obraz3 (39)

Kosmicznym, na którego szczycie znajduje się Bóg Najwyższy, a w jego ’ korzeniach Przeciwnik BogóykJnny mit opowiada, że Stwórca po zrobieniu siedmiu światów nałożył je na siebie i połączył, przebijając drzewem lub słupem⁵². Analogiczny symbolizm spotkaliśmy w kosmologii Kwakiutlów: miedziany Filar łączy trzy krainy Świata, a cedrowy słup wzniesiony w domu kultowym ucieleśnia Filar kosmiczny. Kandydat do Stowarzyszenia Kanibali przywiązywany jest do słupa, na który wspina się później w czasie inicjacji. Jak widzieliśmy (s. 97 nn.), obrzęd wspinaczki jest również poświadczony u Bella Bella i Kwakiutlów z Fort Rupert. Dodajmy teraz, że u Maidu centralny słup odgrywa zasadniczą rolę rytualną. IW czasie <} ,y j seansów szamańskich duchy zstępują po słupie i rozmawiają z sz~amanem7‘ i fi tDPomo ceremonie inicjacyjne chłopców zawierają wspinaczkę na maszt,^ a południowi Porno wykonują przy okazji rytualnych tańców akrobatyczne wspinaczki (na przykład wspinają się na maszt głową w dół)⁵³.

Krótko mówiąc, w Ameryce Północnej drzewo lub święty słup odgrywają ważną rolę w kosmologii i mitologii plemienia, w świętach publicznych, w inicjacjach dojrzałościowych lub obrzędach przyjęcia do stowarzyszeń tajemnych i w seansach szamańskich. Wbrew różnorodności kontekstów społeczno-religijnych, w których występuje,/wspinaczka zawsze zmierza do tego samego celu: spotkania Bogów lub mocy niebiańskich, aby uzyskać b ł o go s łąwi eń s t woj (ko ns e k rac j ę osobistą, korzyść dla wspólnoty albo wreszcie uzdrowienie^ chorego). W wielu przypadkach wydaje się, że pierwsze znaczenie wspinaczki - symboliczne wniebowstępowanie - zostało zatracone, ale nadał praktykuje się obrzęd, gdyż wspomnienie niebiańskiej świętości utrzymuje się nawet wtedy, gdy Istoty niebiańskie zostały zupełnie zapomniane.

Aby dobrze zrozumieć inicjacyjny scenariusz wspinaczki na drzewa, należy brać pod rozwagę dużą liczbę faktów nieamerykańskich, a przede wszystkim|rytuały szamanistyczne z północnej i środkowej Azji. W Azji słup lub święte drzewo s_ymbphzują Drzewo Kosmiczne, Apcis MundĄ i uważa się, że znajdują się w „Środku Świata”; mniema się również, że szaman, wspinając się na drzewo łub słup, wchodzi do Nieba. Zdumiewające podobieństwo między amerykańskimi i azjatyckimi kompleksami mitycz-no-rytualnymi stwarza trudny problem związków historycznych między oboma kontynentami. Nie możemy go tu podejmować; powiedzmy tylko,

⁵²    J. Haekel, 7,um Problematik des heihgen Pfahles, s. 237.

⁵³    Edwin Loeb, Porno Folksways („Univ. of California Public, in Americ. Arch. and Ethnology”, XIX, Berkeley 1926, s. 149-404), s. 372-374; Id., The Eastem Kuksa Cnlt (ibid., XXXIII, 1933), s. 172 nn., 181; Haekel, Zum Problematik, s. 238.