obraz8

jakie się ku niemu wznosi, wynika, że Kande Yaka ma również władzę nad deszczem; deszcz zaś jest pożądany przede wszystkim dlatego, że dzięki niemu stają się bardziej widoczne ślady zwierzyny na mokrym gruncie, co ułatwia jej chwytanie⁴³.

Pojęcie Władcy zwierząt spotykamy również u Nagów (szczepy Rengma, Angami, Lhota, Sema: por. rozdz. XVII, 2) i innych ludów Assamu (Lakher itd.). U Konyak-Nagów sama Istota Najwyższa, Gawang, występuje jako Władca zwierząt (modły o pomyślne łowy, typowa ofiara z kawałka mięsa i paru włosków z sierści zabitego zwierzęcia, rozrzuconych w lesie, itd.). Nagowie znają rolnictwo (uprawiają ryż) i Gawang już w samym swym imieniu („Ziemia-Niebo”) nosi znak kultury, do jakiej przynależy; nie jest to kultura ludu myśliwskiego. Według wszelkiego prawdopodobieństwa jego charakter Władcy zwierząt jest dziedzictwem przekazanym mu przez myśliwską kulturę podłoża.

Na Nowej Gwinei, u niektórych plemion północnego wybrzeża, Wonekau jest Istotą Niebiańską (czy też niebosłoneczną) wszechwiedzącą, karzącą winy ludzkie środkami meteorologicznymi; ale jest także panem wszystkich zwierząt, a tym samym rządzi egzystencją ludzi, gdyż jego kapłani czy czarownicy mogą sprawić, że myśliwy nie znajdzie żadnej zwierzyny; Wonekau na prośbę czarowników wciąga wszystkie zwierzęta do nieba i zsyła je z powrotem na ziemię dopiero wtedy, kiedy myśliwy wypełni należycie swoje obowiązki wobec czarowników⁴⁴.

(Podobnie też w folklorze Timów i Bassarów w północnym Togo ojcem wszystkich zwierząt jest tajemnicza Istota, której pojawienie się zwiastuje czerwona jasność, czyli Słońce)⁴⁵.

Num, ,,Niebo”, Istota Najwyższa Samojedów łączy w sobie podwójny aspekt wszechwiedzącej Istoty Niebiańskiej i Władcy zwierząt. Num wie wszystko, widzi, jak postępują ludzie, i jeżeli jest z nich zadowolony, daje pomyślne łowy na reny. U Jurak--Samojedów północno-zachodnich Num nosi imię Gileamberte (Jilibeambaertje, Ilibem-Berti), czyli (według Castrena) „Stróż stad”, a według Schrencka „Stwórca życia”; w tym charakterze przyjmował ofiary z renów — krwi i mięsa — podczas gdy kości (czaszki i kości nóg) przechowuje się, strzegąc od zniszczenia ⁴⁶.

Pojęcie Władcy zwierząt rozpowszechnione jest w całej strefie urktycznej Syberii i na pozostałej połaci Azji od Kaukazu po Mongolię⁴⁷. Pod rozmaitymi postaciami — „Władcy puszczy” (Wotiacy, Jukagirzy itd.) czy „Władcy gór” (Buriaci, Jakuci, Ta-tarzy), jest to zawsze ten sam Władca zwierząt, opiekun myślistwa; może być bóstwem głównym (Karaganie), a nawet utożsamiać się z Istotą najwyższą (Tunguzi) ^47bis. Gdzieniegdzie wierzy się, że „Władca gór”, czyli „Władca zwierząt”, może wywołać huragan ⁴⁸. U Czukczów „Władcą zwierząt” jest gwiazda polarna, a reny, a raczej ich duchy, mieszkają przy swoim władcy w niebie ⁴⁹.

U Eskimosów centralnych, z głębi lądu, łowców renów (Eskimosi Karibu), również przynależących do starej kultury arktycz-nej, Siła jest, jak samojedzki Num, Niebem, Wszechświatem, a w upersonifikowanej formie Najwyższą Istotą niebiańską, która widzi i wie wszystko i karze ludzi za złe uczynki, niepogodą lub w inny sposób przeszkadza im w łowach. Siła stanowi jedną osobę z Pingą, Władcą zwierząt⁵⁰, jakkolwiek Pinga dąży do wyodrębnienia się, przybierając postać kobiecą na wzór Sedny, władczyni zwierząt morskich u Eskimosów z wybrzeża (r. XXII, 1).

U szczepów Montagnais i Naskapi z Labradoru (Davis Inlet i Barren Ground) Istota Najwyższa jest Władcą zwierząt, w pierwszym rzędzie renów (Bóg-karibu), od którego głównie zależy wyżywienie tych północnych Algonkinów, tak samo jak Eskimosów⁵¹; dlatego bóg ten nazywany jest „Dawcą pożywienia”, „Żywicielem myśliwych”. Nie jest tożsamy z bóstwem specjalnym gatunku („Wodzem karibu”), stoi wyżej od niego, „przebywa wśród chmur” i być może, że jako taki może znać wszystkie ludzkie uczynki i karać za 'złe, nie dając pomyślnych łowów*®. Analogicznie u plemienia Kri z James Bay (Zatoka Hudsona) Ma-nitu, Istota Najwyższa, „Władca życia”, stwórca renów, użycza ludziom lub wzbrania powodzenia w łowach zależnie od postępowania ludzi; tak samo też domaga się on ofiary prymicjalnej z mięsa zabitego zwierzęcia i karze tego, kto marnuje żywność i obchodzi się z nią bez należytych względów; ale z tymi cechami, właściwymi Władcy zwierząt, łączą się inne, cechy natury meteorologicznej, jak zsyłanie ulewnych deszczów „dla zmycia śladów krwi zabitego zwierzęcia” ⁵³, a może bardziej jeszcze dla ukarania winnych niegodziwie przelanej krwi — ukarania sankcją

413