Obraz (1603)

U.| Metody oceny /ngiożcnin iirmlsiybioislwa ii|>mlln\ni|

i ilościowy rozwój konkurencji. Do ryzyka ponoszonego przez przedsiębiorstwo w zakresie jego finansów można zaliczyć: niewypłacalność dłużników, spadek wartości rynkowej posiadanych aktywów, zmiany oprocentowania lokat i kredytów, wahania kursów walut.

Analiza wniosków upadłościowych składanych w polskich sądach prowadzi do konkluzji, iż bezpośrednią przyczyną upadłości jest utrata zdolności płatniczej przez przedsiębiorców. Utrata zdolności płatniczej to zarówno krótkookresowa niezdolność do wywiązywania się z zaciągniętych zobowiązań, czyli utrata płynności finansowej, jak i trwała utrata płynności finansowej, tzn. niewypłacalność. Za utratę płynności uważa się również sytuację, w której — w danym momencie — przedsiębiorstwo nie jest w stanie pokryć swoich bieżących wydatków ze środków zakumulowanych we wcześniejszych okresach. Z kolei niewypłacalność jest definiowana jako niezdolność przedsiębiorstwa do regulacji swoich zobowiązań, wynikająca z faktu, że wartość jego zobowiązań przekracza — w dającym się przewidzieć okresie — wartość jego majątku [szerzej zob. Urbańczyk, 1998, s. 323],

Pogarszanie się sytuacji finansowej przedsiębiorstwa jest z reguły procesem powolnym, którego ujemne skutki stopniowo narastają. Wczesne reagowanie na symptomy utraty płynności finansowej stwarza większe możliwości podejmowania działań stabilizujących, hamujących, a nawet eliminujących niepożądane procesy. Wynika z tego potrzeba stałego doskonalenia metod, które z odpowiednim wyprzedzeniem sygnalizowałyby stopniową utratę płynności przez przedsiębiorstwa.

Przeprowadzone dotychczas przez analityków badania empiryczne wykazały, że utrata zdolności płatniczej jest bezpośrednim, lecz nie jedynym czynnikiem, którego wystąpienie ma wpływ na zgłoszenie wniosku o upadłość przez wierzycieli. W takich analizach przedmiotem oceny są głównie wielkości oddziałujące na zdolność płatniczą [zob. Olszewski, 1993], a więc:

1)    wielkości wymierne liczbowo:

•    wartość i struktura aktywów trwałych i obrotowych,

•    zdolność majątku do przynoszenia zysków,

•    struktura kapitałów i samych zobowiązań,

•    płynność środków i sprawność w zakresie zarządzania kapitałem obrotowym,

•    wartość przychodów ze sprzedaży;

2)    cechy jakościowe jednostki:

•    jakość produkcji,

•    pozycja przedsiębiorstwa na rynku i specyfika rynku,

•    polityka wobec dostawców i odbiorców,

•    struktura organizacyjna,

•    sprawność, kwalifikacje, usytuowanie kadry kierowniczej,

•    polityka kadrowa i kwalifikacje personelu,

•    istnienie organizacji pracowniczych i ich wpływ na zarządzanie jednostką,

•    powiązanie przedsiębiorstwa z bankami i rynkami finansowymi,

•    możliwość pomocy finansowej ze strony budżetów lokalnych lub budżetu państwa;

3) czynniki nic/iilcżnc od przedsiębiorstwa:

•    sytuacja makroekonomiczna w państwie i jej wpływ na przedsiębiorstwo,

•    stabilność administracji i prawa,

•    zamierzenia polityki gospodarczej w istotny sposób oddziałujące na sytuację finansową przedsiębiorstwa.

Długa lista czynników wpływających na wypłacalność wskazuje, że źródła utraty płynności finansowej mogą występować w każdej dziedzinie aktywności przedsiębiorstwa, ale także w jego otoczeniu. Zakresu analizy nie można zatem ograniczać wyłącznie do czynników ekonomicznych, należy także uwzględniać uwarunkowania administracyjno-prawne, socjologiczne, polityczne itp.

Mimo że przedstawiona klasyfikacja przyczyn utraty wypłacalności, a w konsekwencji upadłości, jest jednoznaczna, to w praktyce gospodarczej określenie głównych czy pierwotnych źródeł utraty zdolności płatniczej jest najczęściej niemożliwe. Bardzo rzadko zdarza się bowiem, aby była ona spowodowana wyłącznie jedną przyczyną. Zazwyczaj jest to splot niekorzystnych wydarzeń, a trudności finansowe przedsiębiorstwa narastają stopniowo w ciągu dwóch do pięciu lat, zanim doprowadzą do zagrożenia jego sytuacji płatniczej.

Wszelkie analityczne symptomy zagrożeń występujących w przedsiębiorstwie zostały przedstawione i szczegółowo omówione w poprzednich rozdziałach, dlatego też w tym zostaną zaprezentowane te objawy zbliżającego się kryzysu, które nie wynikają wprost ze sprawozdania finansowego i innych materiałów służących analizie finansowej. Pozaanalityczne symptomy pogarszającej się sytuacji przedsiębiorstwa można podzielić na dwie grupy: wewnętrzne i zewnętrzne.

Do pierwszej grupy zaliczymy rn.in. nietypową fluktuację personelu, zwłaszcza kadry zarządzającej przedsiębiorstwem. Duża rotacja pracowników wyższego szczebla administracyjnego może być zinterpretowana jako „ucieczka z tonącego okrętu”, gdyż kontrakty menedżerskie są z reguły zawierane na dłuższy czas, z założeniem okresowego uzyskiwania absolutorium przez członków zarządu.

Kolejnym sygnałem informującym o zagrożeniach występujących w firmie jest sposób, w jaki jej szeregowi pracownicy traktują przypisane im zadania. Duża liczba popełnianych błędów proceduralnych może wskazywać na obniżenie poziomu dyscypliny produkcyjnej czy administracyjnej, wynikające z nieprofesjonalnego podejścia kadry kierowniczej do powierzonych jej obowiązków.

Chcąc zaistnieć na rynku międzynarodowym, przedsiębiorstwa czynią starania mające na celu przystosowanie prowadzonej przez nie działalności do zestan-daryzowanych norm ISO¹'. Uzyskanie certyfikatu z serii ISO 9000 daje rn.in. gwarancje wysokiej jakości w sferze planowania, produkcji i sprzedaży. W krajach UE posiadanie takiego certyfikatu jest warunkiem przystąpienia do jakiegokolwiek

¹³ ISO 9000 jest normą dotyczącą zarządzania jakością, a ISO 14 000 — zarządzania środowiskiem Wymagania stawiane przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) dotyczą rn.in. dokumen tacji, planowania, administracji, komunikacji wewnątrz firmy, zarządzania personelem, szkolenia, warunków pracy, projektowania, doskonalenia systemu zarządzania. Certyfikaty są odnawiane co 3 latu