P1010181 (5)

6 C. G. Jung, csy/t gnoza XX wieku

i „przystosowanym”, człowiekiem, który znalazł swoje miejsce w panującym kanonie kulturowym i w życiu społecznym, wybitnym i uznanym uczonym i lekarzem, drugim po Freudzie przywódcą młodego ruchu psychoanalitycznego.

Tym, co interesuje nas tu przede wszystkim, jest wewnętrzna biografia Junga. Dlatego też, kiedy mówimy, że był czlówie-ttem w pełni ukształtowanym, przede wszystkim mamy na myśli jego ówczesny światopogląd i wpływy, jakie go uformowały. Ich prezentację zawrzemy w szkicu możliwie najbardziej skondensowanym.

Pierwszym kręgiem wpływów formujących światopogląd Junga była religia protestancką, religia Lutra, Kalwina i Zwingliego, pietystÓW~i Schleiermachera, akcentująca absolutną zależność człowieka od Boga; jej surowość łagodził wpływ nienueckiej_vnustykf(od Mistrza Eckhaita po Boehme-go, Anioła Ślązaka ilSaadera)⁴.

Kręgiem drugim były wpływy filozoficzne: wpływy niemieckiej filozofii idealistycznej od Kanta, wytyczającego nieprzekraczalne granice między światem zjawisk a rzeczą samą w sobie, poprzez Fichtego z jego koncepcją jaźni konstytuującej świat, Schellinga analizującego stosunek między duchem a naturą, i Hegla z jego dialektyką idei, po Schopenhauera, twórcę koncepcji świata jako woli i wyobrażenia, i von Hart-manna dopatrującego się osnowy świata w celowo działającej nieświadomości. Osobno trzeba wymienić wpływ Lebetisphi-losophie_> przede wszystkim w postaci filozofii Nietzschego, piewcy „nadczłowieka” i proroka „śmierci Boga”.⁵

Wpływom religijno-filozoficznym sekundowały wpływy literackie i artystyczne. Naczelne wśród nich miejsce zajmowała twórczość wielkich niemieckich klasyków i romantyków od „.Goethego, jako twórcy Fausta, i Schillera, poprzez Hólderlina, NóvaI5&, Hoffmanna i in. aż do ich neoromantycznych epigonów (Ryszard Wagner). Ten krąg wpływów dał podstawę późniejszym zainteresowaniom Junga dotyczącym psychologii twórczości, jak również pewnym volkistowskim aspektom jego doktryny.⁶

Trzecią dziedziną, która ukształtowała światopogląd Junga, była sfera nauki. Z jednej strony należało do niej przyrodoznawstwo (teoria ewolucji sformułowana przez Darwina i rozwinięta przez T. H. Huxleya i Haeckla oraz genetyka powstała dzięki badaniom Mendla, Weismanna i T. H. Morgana),

z drugiej zaś kompleks nauk humanistycznych, takich jak antropologia, prehistoria i etnologia (J. J. Bachofen z jego koncepcją symbolu i teorią matriarchatu, Bastian z jego ideą Elementargedanken i Vólkergedanken oraz Lćvy-Bruhl, twórca pojęcia pairicipation mystique)> religioznawstwo (animizm Tylora, animatyzm Maretta, idea „mana” Codringtona;, socjologia (Durkheim, Max Weber) oraz historia (Jakub Burckhardt).⁷

Wreszcie jako psycholog i psychiatra Jung znalazł się w kręgu wpływów zarówno psychologii i psychiatrii akademickiej, jak i nurtu myśli psychiatrycznej stanowiącego zapowiedź psychologii głębi oraz — last but not least — powstałej u schyłku XIX w. parapsychologii. Na pierwszy z tych kręgów składały się wpływy psychofizyki, psychologii eksperymentalnej i szkoły Wilhelma Wundta. Psychiatrię akademicką reprezentowali: Kraepelin, Krafft-Ebbing i bezpośredni nauczyciel Junga, Eugen Bleuler, pod którego kierunkiem obronił on w 1900 roku swą pracę doktorską — Zur Psychologie und Pathologie sogenannter occulter Phdnomene, Leipzig 1902 — i w którego klinice w Burgholzli koło Zurychu był asystentem w latach 1903—09. Drugi —nie-ortodoksyjny wówczas — nurt psychologii, wywodzący¹ się od Paracelsa i Mesmera (i jego kontynuatorów: Puysegura i Braida), reprezentowali tacy badacze, jak Lieheault, Bem-heim, Charcot i Janet. Naukowe podstawy parapsychologii dawali wówczas: Sidgwick, F. W. H. Myers, William James i Flournoy.⁸

Zerwanie z Freudem w latach 1912—13 kończyło wieloletni okres ich przyjaźni i współpracy. Oto krótkie dzieje tego okresu.⁰

Po raz pierwszy Jung zapoznał się z pracami Freuda w latach 1900—03 znajdując w nich wiele idei, które wydawały mu się pomocne w jego własnej pracy. Jednakże do spotkania między nimi doszło dopiero w roku 1907. Z tą chwilą rozpoczął się sześcioletni okres ich współpracy. Jung — uznany wówczas badacz nieświadomości, twórca pojęcia kompleksu i tzw. metody skojarzeń słownych (Diagnostische Assoziationsstu-dietiy Leipzig 1906—10) — stał się wielką nadzieją twórcy psychoanalizy, albowiem przyjęcie jej przez Junga (a za jego pośrednictwem przez Bleulera i innych psychiatrów szwajcarskich) oznaczało jej nobilitację w oficjalnych kręgach