P1010335

254 Dorota Kielar

wości została poddana rygorom młodopolskiej komunikacji literackiej, w której mit pełnił podstawową funkcję²⁰.

Utożsamienie kobiety ze sztuką nie jest niczym nowym w twórczości Berenta. Już w Próchnie bohaterowie mówili o kobiecie „ona-sztuka"²¹. W Oziminie jednak dokonało się bardzo oryginalne zespolenie tego, co tworzy istotę kobiecości z tym, co przynależy do obszaru sztuki. Kobiecość definiuje się w tej powieści jako sposób mówienia, jako formę artystycznego przekazu. Staje się ona czymś w rodzaju konwencji artystycznej, za pomocą której rozstrzyga się polskie dylematy²². Sens kobiecości, która znajduje swoje miejsce w młodopolskiej strategii komunikacji literackiej, odsłania się tym samym już nie tylko w przestrzeni biologii, ale też i kultury. Pakt ten świadczy o uchylaniu przez Berenta mizoginistycznej perspektywy młodopolskiej literatury.

Kobiecość

polskość

Ozimina Wacława Berenta

PRZYPISY

W. Berent. Ozimina. Wrocław 1974. s. 5-6 (dalej po cytacie podaj* MMr.« n»»TH7 2«*b. E. Rakoczy Z>, Jasnogórska Hetrńjrska, Warszawa 1998. t. 199, 194, \9f|

Ibidem, 1. 154. 158.

Por. M. Głowiński, Wstęp, w W. Berent, Ozimino, op. cfe.. 1. XIV.

S. Ledóchowtkl, Prtp do systematyki pocztóu-ki patriotycznej i jej tikowych mmvmA«mI, w.

Aksjosemiotyka karty pocztowej, red. P. Banaś, Wrocław 1992, s. 172.

Zob. M. Podraża-Kwiatkowska, Symtrlrzm i symbolika w poezji Młodej Polski, Krak6w 1994, I. 42; J. Krzyżanowski, Alegoria w prądach romantycznych, „Przegląd Humanistyczny" 1962 nr 9, s. 4.

W. Kopaliński, Słownik symboli. Warszawa 1990, ł. 147.

O alegorii jako narzędziu w duchowym laboratorium zob. DJL. Sayers, O pisania i czytania otworów alegorycznych, „Pamiętnik Literacki” 1975 z. 3, s. 201.

9    M. Głowiński, op. cic., s. XXTV-XXV1.

¹⁰    Ibidem, s. XXVI.    -%*

*¹ M. Głowiński, Maska Dionizosa, w: Młodopolski {wiat wyokratni. Studia i eseje, red. M. Pod-raza-Kwiackowska, Kraków 1977, l. 362.

¹² M. Głowiński, Wstęp, op. cic., 1. LXI.

Por. J. Paszek, O polisemii „Oziminy” Berenta, „Pamiętnik Literacki" 1975 z. I, ». 187.

¹⁴    Zob. W. Berent, op. cit., komentarz edyt., przyp. 18, s. 196.

¹⁵    M. Pietrzykowski, Mitologia starożytnej Grecji, Warszawa 1983, s. 149-

¹⁶    W. Kopaliński, op. cit., s. 174.

¹⁷    M. Pietrzykowski, op. cit., s. 150.

¹⁸    J. Paszek, op. cit., s. 186.

¹⁹    W cym momencie powieść Berenta współgra z Nocą listopadową Wyspiańskiego, której fabułą również konstruują mityczne dzieje Demeter i Persefony; por. M. Głowiński, Wstąp, op. cit., s. LXHI; tenże, Maska..., op. cit., s. 375.

²⁰    Zob. E. Kuźma, Mit w literaturze, mitotuórstwo, w; Słownik literatury polskiej XX w., red. A. Brodzka i in., Wrocław 1992, s. 640; M. Jankowiak, Funkcja mitu w prozie Przybyszewskiego i Berenta, w: Problemy literatury polskiej lat 1890-1939, red. H. Kirchner, Z. Zabicki, Wrocław 1972, s. 254-255.

²¹    Zob. I. Kaluca, „Ona-sztuka". Funkcje postaci kobiecych w „Próchnie" Wacława Berenta, „Pamiętnik Literacki” 1994 z. 2.

Podobną drogą podąży zainspirowany twórczością Berenta - Juliusz Kaden Bandrowski, autor eseju zatytułowanego Walka o nową kobietę. W powieści łask (1919) dzieje rozterek i dylematów świadomości głównej bohaterki utworzą płaszczyznę refleksji o świecie podlegającym wojennym przemianom. Tu również kobieca świadomość jest filerem, przez który przepływa strumień rzeczywistości.