P1030048 (2)

Jeremy

Nowoczesna technologia i polityka w Europie

Problem bezrobocia technologicznego staje się głównym tematem europejskich debat politycznych. Na początku lat 90. w Europie 20% zatrudnionych pracowało w przemyśle wytwórczym, zaś w 1960 r. ten odsetek wynosił 25%¹. Zmniejszenie liczby miejsc pracy w przemyśle było spowodowane w dużej mierze wprowadzeniem nowych technologii, które były mniej pracochłonne i oszczędzały czas oraz restrukturyzacją procesów produkcyjnych, za przykładem Stanów' Zjednoczonych i Japonii. Trend ten dobrze ilustruje europejski przemysł produkcji części samochodowych, który zatrudnia obecnie ponad 940 tysięcy osób. Według poufnego raportu przygotowanego dla Komisji Europejskiej, wymogi konkurencyjności i odzyskania pozycji na rynku nakazują firmom re-engineering całości operacji i redukcję zatrudnienia o 400 tysięcy osób do końca roku 1999. Jest to 40-procentowy spadek zatrudnienia w jednej tylko gałęzi przemysłu w ciągu zaledwie 6 lat².

Przemysł wytwórczy w Europie i innych krajach OECD będzie nadal redukował zatrudnienie wraz z nieubłaganym zbliżaniem się ery fabryki bez robotników. Rozwiewają się nadzieje ekonomistów i polityków, że sektor usług będzie zatrudniał bezrobotnych. Sektor ten rozwijał się w krajach OECD w rocznym tempie 2,3% w latach 80., ale w 1991 r. stopa jego wzrostu spadła poniżej 1,5%. W Kanadzie, Szwecji, Finlandii, Wielkiej Brytanii sektor usług praktycznie skurczył się. Międzynarodowa Organizacja Pracy uważa, że winne są temu zmiany strukturalne. W swoim raporcie z roku 1993 o sytuacji siły roboczej na świecie MOP stwierdza, że większość usług, począwszy od bankowości aż do handlu detalicznego (może z wyjątkiem opieki medycznej), dokonuje obecnie restrukturyzacji w taki sam sposób, jak miało to miejsce 10 lat wcześniej w przemyśle wytwórczym³.

Problem bezrobocia w Europie zaostrzy się jeszcze bardziej wskutek spadku zatrudnienia w sektorze publicznym. W latach 80. zatrudnienie wzrosło tam najbardziej — o 5 milionów osób — w całej

Unii Europejskiej⁴. Obecnie kraje europejskie obcinają swoje budżety chcąc zmniejszyć deficyt i zadłużenie, więc rządy przestaną być pracodawcą ostatniej instancji i nie będą zatrudniać osób zwolnionych | pracy przez firmy produkcyjne i usługowe. Jeszcze bardziej alarmujące jest, że ponad 45,8% bezrobotnych w Europie stanowią ludzie pozbawieni pracy dłużej niż 12 miesięcy - jest to zatrważający odsetek w porównaniu z USA, gdzie tylko 6,3% bezrobotnych nie pracuje dłużej niż rok^{5 6}.

Jedyne możliwości zatrudnienia daje praca dorywcza. Podobnie jak w Stanach Zjednoczonych, również europejskie firmy coraz częściej korzystają z usług pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze, aby oszczędzać koszty robocizny. Zatrudnienie pracownika tylko wtedy, gdy jest potrzebny, staje się normą w wielu państwach europejskich. Najwięcej takich „dorywczych" jest w sektorze usług, gdzie coraz więcej firm stosuje re-engineering i zapomina się o tradycyjnym pojęciu pracy gwarantowanej. W Holandii niepełno-etatowi pracownicy stanowią 33% ogółu zatrudnionych, w Norwegii ponad 20%, w Hiszpanii 33%, a w Wielkiej Brytanii prawie 40%^w.

Rzeczywistość przemawia za tym, że oszczędne zatrudnianie pracowników (na wzór oszczędnej produkcji bez zapasów) będzie odgrywało coraz większą rolę w nowej gospodarce globalnej XXI w.⁷. Wielonarodowe firmy, które chcą zachować mobilność i elastyczność w obliczu światowej konkurencji, coraz częściej przechodzą z zatrudniania na stałe do dorywczego po to, by szybko reagować na fluktuacje rynku. W rezultacie nastąpi wzrost produktywności i jeszcze większa niepewność otrzymania pracy na całym świecie.

Wzrost znaczenia w Europie rezerwowej armii pracowników dorywczych odzwierciedla rosnące zaniepokojenie dyrekcji korporacji w szczególności kosztami sieci ochrony socjalnej zbudowanej po wojnie w Europie, która pozbawia ich firmy konkurencyjności na rynkach światowych. Przeciętny niemiecki robotnik w przemyśle wydobywczym zarabia dużo więcej niż jego amerykański kolega.

257

1

   Employment/Unemployment Study: Interim Report by the Secretary General, Paris: Organization for Economic Cooperation and Development, 1993 s. 6.

2

   Threat to 400,000 Jobs in Europe's Auto Parts Sector, „Financial Times" 18-10.1993.

3

   World Labour Report 1993 s. 19—20.

4

   EmploymentAlnemployment Study s. 6; Europeans Fair Unemployment Will Only Rise, „New York Times" 13.06.1993 s. Al.

5

   Europeans Fear Unemployment.

6

Employment Outlook July 1993, Organization for Economic Cooperation and Development, 1993 s. 20; Humań Development Report 1993 s. 37.

7

Employment Outlook July 1993 s. 18.