P1080144 resize

370

|    uuMipi

t. 7, n.

JAN CIIOCIIONOWSKI

sklej. Spotykane aą również nu terenach położonych w kierunku p,_u nocno-zachodnim oil niej (np. Głnctówka, woj. Radom — Chomento ' ska 1 si60. tnbl XIX 0 oraz Mała Kępo. woj. Toruń — Chudsłakowa i»m tabl. XXXII 2.3). Świadczy to. że elementy południowo-wschodnie ni* ograniczały twego zasięgu do terenów zajętych przoz grupę tarnobrzeska, przenikały poza je) grunice. Należy zwrócić w tym miejscy uwagę na południowo-wschodni zasięg wyrobów metalowych chamki*, rystycznych dlu ośrodków metalurgicznych grupy wachodnowiclkopo). skiej, występujących aż na terenach leśno-stopowych Ukrainy, co po. zwala przypuszczać, że rozwijające się w Wielkopolsce i na Kujawach ugrupowania kulturowe łączyły ze strefą kultur „prowincjonalnoacytyj. skich" kontakty typu handlowego. Nie Jest więc dziwne, biorąc pod uwagę fakt istnienia równoczesnych kontaktów grupy wschód nio-wlel. kopolskicj z terenami Jutlandli. ie kolczyki gwoidziowato przeniknęły aż tak daleko ku północnemu zachodowi (np. Aarup Mose, Oammelsok Kostrzewski 1053, ryc. 17, 20). Dostały się one nn Półwysep Jutlandzki zapewne za pośrednictwem utrzymującego rozległe kontakty ośrodka wschodniowlelkopolskicgo.

Dla ugrupowań kulturowych, zajmujących tereny południowo--wschodniej Polski i utrzymujących kontakty z rejonem Kujaw i Wielkopolski oraz z obszarem lasostepu ukraińskiego, położenie w stref* szlaku handlowego stwarzało również (poza przejęciem poszczególnych wytworów kultury materialnej) pewne możliwości rozwoju gospodarczego, wynikające t pośredniczenia w wymianie dalekosiężnej. Byt może wykładnikiem sprzyjającej koniunktury Jest dość intensywny (zwłaszcza Jeśli go porównać z poprzednim okresem) rozwój grupy tarnobrzeskiej w Jej później fazie, datowanej na okres halsztacki D i wczesny okres lateński. O ile bowiem wczesnohalsztacka faza tej grupy Jest bardzo trudna do uchwycenia, to późna wyróżnia się zdecydowanie charakterystycznym zestawem form ceramiki i wyrobów metalowych (Moskwa 1973, a. 24). Należy tu jednak zwrócić uwagę na fakt, że trudności w wychwyceniu materiałów grupy tarnobrzeskiej, typowych dla okresu halsztackiego C. mogą wynikać także z ich małej reprezentatywności (brak form przewodnich wśród wyrobów metalowych itp.), Jak też ze słabego w tym zakresie stanu badań, który sprawia, ie w chwili obecnej nie potrafimy Jeszcze wyróżnić w materiale zabytkowym wyznaczników tej fazy.

Wzrost znaczenia południowo-wschodniego szlaku kontaktów handlowych ma chyba również odbicie w ożywionym rozwoju grupy wschod-nio-mazowiecko-podlaskkej kultury łużyckiej, przypadającym nó okres halsztacki (Węgrzynowicz 1975. ■ 71). Czas największej aktywności handlowej na tym szlaku wyznaczają na okres halsztacki D | wczesny okres lateński elementy scytyjskie występująco w grupie tarnobrzeskiej,

SB STUDIÓW NAIł OHUKSKM ItAtAZT ACHIM

. _K. ,Hw» jej granicami. Nie Jest Jodnak wykluczone, te początki tego ¹ odnoszą się Jeszcze do okresu halsztackiego C.

>«<bUwiony tutaj przegląd niektórych czynników odgi y wijących _{§ MVJ r}o\ę w procesie przemian kulturowych na ziemiach polskich vr halsztackim Jest przeglądem częściowym i nie rości sobie presji do całościowego omówienia tematu. Scharakteryzowano przede ^jjttklm te zagadnienia, które związane są z kwestią oddziaływań ^litowanych w różnych częściach Europy wysoko rozwiniętych ze-Lpiów kulturowych. Równocześnie, poprzez zwrócenie uwagi na pewne _r,snl(c chronologiczne i regionalne, zankcentowuno konieczność bar-Lfc] dynamicznego ujmowania omawianych zjawisk.

LITERATURA

Ufimowlet A., Dursuwikt IX, Rosen-Frzeworsks J,

T |L ląbkie wici - Kona Aaka H. A.

W Inctntarla Archacoloplea. Pologno. fasc. IX. pi. 47-54, lAdl-Wtrnawa. leck C w. Dulek M.

*» Ok Iferkaaft des Bernstein* von fhrektsrheu firiibcr/dd eon Ckotlu. „Słownik* srcheológUT, L 17, s. 947-250. lakewakl Ł

m Noicc moleriłko ..scytyjskie" s Polaki, „Archeologia Polski", L 4. s. 157-MŻ aa Studio nad południowym i południowo-wschodnim pOfrsNlnsm kultura tu kńW, Wrocław—Warszawa—Kraków,

|IM Cheraklertsftk der eopenonaiea skythlsekea Kunde oui Pdeu. „Zeltuchrlfl tor Archiolofle", U. 8. s. 45-66.

(hochorow»k l J.

VH Brmcrfcułitfcn ttber dle Chronolopi,* der P/leilsjdUen ikyfhiie»im Typ* im Nordleil oo« Mitteleuropa. „Prace Archeologlcino", z 1*. *• tat-tKL Iw l>ic Kropę der skylhiachea Łrpansloą nu/ doi 0'tfbki dr* Kerpatenbeefcrn*.

-Acta ArchncoloRtca Carpnthtca", t. 15, a Mt W Burpea der Laueticer Kultur in ObeneMcdm. „Prare Archsetoficws", ». 9. a 63-80.

I Chomentowukn B.

■ii Brąsowy skarb haUxtock( « mlejicouożfl CmrtWH, psw. Orńjec, „Świn-towtf. 111, Z 465-522.■

Cbudtiakows J.

m Cmentarzysko kultury łużyckiej w MstoJ Kęjds, l«u>. Ckrtmno. Zwayty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Koysmika w Turoniu - Archeologia’. z. 1, s. 115-102.

Cienka D.

IWO Ze studiów nad okresem InfeśsWm ne Śląsku. „Archeologio Polski" s. 140-206.

IWS^Tliteklsckes Orflbor/eld dar IlaUstsiiwd In CSn>-. BratUlimi. iści Vf/i.kum hradlska a "lartł*/ +*• ****** " Smoleu<efl.MI, ..Artheola-illckfi rozhlody", R. 10. oas-set

, .„„lla, MM M “ fP*    -*"•"*»»!• fil

337-340,