P1180301

38 Kiwani WołaniaU)le»

Hyc t. Kazioareiuifenle chroaolooicsnc cmenfarii/jkaN0rreSandgard na Uornhalmte.

Wo C. J. Beckera (1992)

pow. Nnuen)^,ł wyodrębnić jej wczesny odcinek (zapinki A i zapinki z kulką na kabląku i nóżce) bardziej zbliżony do LCI i młodszy odcinek (zapinki B, zapinki z parą kulek na kabląku i zapinki ramownte) zbliżony raczej do LC2. Zastosowanie pozalateńskiego systemu przed rzymskiego okresu żelaza podzielonego na okres starszy stylistycznie pohal-sztacki (HD3) z autonomicznie występującymi elementami Latcnu wczesnego oraz okres młodszy stylistycznie „lntenizujący” ze zintegrowanymi kulturowo elementami Latenu środkowego i późnego, pozwala na wypracowanie wewnętrznego podziału chronologicznego porównywalnego z nie wykazującymi cezury w ciągłości rozwoju systemami Latenu i Jas torf u Porównanie takie (ryc. 1) ujawnia dotychczasową niepodzielność naszego starszego okresu przed rzymski ego przy podzielności wczesnego Latenu na 3 fazy (LA, LBI, LB2) i starszego Jastorfu na co najmniej 2 fazy (Ib — Ic) oraz brak pewności, czy ów starszy okres przed rzymski synchronizuje się z początkami środkowego Latenu (LCI) i młodszego (ripdorfskiego) Jastorfu (Jastorf lin). Porównanie takie ujawnia też brak pewniejszej synchronizacji początków naszego młodszego okresu przed rzy msk i ego z środkowym Lntenem, głównie z powodu niepodzielności naszej fazy Al, którą można zsynchronizować głównie z Latenem C2 i ewentualnie z Lntenem Cl na

“ E. Rclnbach cr 1003, ^DUncnqucrschiUUⁿ I.

podstawie obecności zapinek odmiany A w naszych źródłach niezbyt wyodrębniających się z zespołów z zapinkami B i im towarzyszącymi. Okoliczność to pozostawia sprawą otwartą wykazanie u nas odpowiedniku dla Latćnu Cl^l\ Przez analogią do Jastorfu można tylko dopuścić możliwość istnienia u nos stosunkowo krótkiej, odpowiadającej Jastor-fowl c Schwantesa (1958, s- 338 n.) „beraaplnkowej" (ściśle] zaś bez wyraźnie datujących elementów Latenu Cl) fazy, w której przypadłby właściwy schyłek kultury pomorskiej lub początek kultury przeworskiej. Owe ogólne i z konieczności upraszczające problem uwagi na temat chronologii przedrzymskiego okresu obejmującego kulturą pomorską i oksywską pozwalają na podjącie zagadnienia relacji między tymi kulturami.

II. Zagadnienie genezy kultury oksywskiej. Wśród argumentów przytoczonych na poparcie tezy o „pomorskiej” genezie kultury oksywskiej 1 diagnozie różnic dzielących tę ostatnią od kultury przeworskiej powstałej wg tej samej tezy J. Kostrzewskiego (1981, s. 65 n.) na podłożu kultury łużyckiej, najistotniejsze są wspomniane na wstępie trzy argumenty o zgodności zasięgów kultury pomorskiej i oksywskiej, o podobieństwie tych kultur wobec różnic dzielących Je od kultury .łużyckiej i przeworskiej oraz filiacji niektórych form kultury pomorskiej w kulturze oksywskiej.

Analiza owych trzech zasadniczych przesłanek w świetle dzisiejszego stanu badań prowadzi do następujących wniosków,

Zasięg. Porównanie pierwotnego, ograniczonego do Pomorza zasięgu kultury pomorskiej z zasięgiem kultury oksywskiej prowadzi do prześledzenia stanu zasiedlenia tej dzielnicy objętej zasięgiem obydwu zespołów kulturowych, gdyż podstawą wytyczenia zasięgu owych kultur jest zasięg osadnictwa ich nosicieli. Odtworzenie mapy zasiedlenia ludności kultury pomorskiej na Pomorzu w oparciu o zestawienia E. Petersena (1929), H. Eggersa (1937), L. Łuki (1966) i T. Malinowskiego (1969) daje możliwie pełny obraz zasiedlenia (ryc. 3). Z wyjątkiem stosunkowo niewielkich połaci puszczańskich dość równomiernie pokrywało ono obszar Pomorza od dolnego Powiśla na wschodzie do Regi

" Interesującą wskazówkę w Ijtjń względzie może stanowić cmentarzysko w Domanlowtrach (A. Kołodziejski 1073, s. 113—134) o wyjątkowe) ciągłości użytkowania. Groby „pomorskie” są tam dotowano nic później nłt na fasą odpowiadającą Lotonowi B, natomiast z fazy odpowiadającej Latcnowt C pochodzą groby jnstorfekie (faza* Ha) 1 przeworskie. Sugestię datowania grobów JaatorMcich I przeworskich na fazę odpowiadającą Lotonoiwl Cl (Jastord lin) musi Jednak potwierdzić pelino analiza całości źródeł z logo cmentarzyska — zob. ogólną chu-rakteryatykę z próbą nowego datowania — A. KolodtleJsikt 1A7C, a. 10 n.