P1190050 (3)

30 ARCHEOLOGIA EOLSKI V C 2 ES NOS* E DNIO WIBC ZN EJ

KatotneK ł mnirtJMn    są nimi grody o znaczeniu lokalnym, badane

H ubiegłych dekadach. Oddzielne miej*-* ajnuiM bltytualne cmentarzyska, odkryte m in w Wolinie, •swiekibiu i kilku innych Ośrodkach. Ich hadania wykreowały nowy jakośck^n problem — dotyczący roli obcych przybyszów Cgkyame Skandynawów! w rozwoju osrtxlków strefy nadbałtyckiej. Kolejne kwestie związane są a hadamarru pogaiiskkh miejsc kultu, a na stanowiskach wcTcsnasMey&Kh i z bandem, szkutnłctwem i organizacją przestrzenną miast panowvch. Probltrnta pozostaje jednak hrak opracowań całościowych wielu sunowek.

Na Pomorzu Wschodnim sytuacja pod tym względem jest jeszcze gorsza. Zakres irakum inri~h badań pozostaje, na tle innych regionów , niewielki Autorzy odacluR się więc często do osiągnięć': z odległych lat, choćby do wspomnianej syntezy księdza Władysława Łęgi. Obok badań mikroregionalnych. z ia|» i liTim rozmachem prowadzono dotąd prace na terenie wczesnośred-nróariecznego Gdańska. Kontynuowane są one od okresu tuż po wojnie po «łwpą dziah-pzy Można powiedzieć, że liczba publikacji dotyczących tego i«roifta. zarówno starszych, jak i najnowszych, budzi w porównaniu z wieloma ■iBwrii amsooii uznanie. Od Im prowadzone są też prace terenowe nad początkana Pucka, choć liczba opracowań na ten temat jest niewspółmiernie mała. a na ostateczną diagnozę odnośnie genezy tego ośrodka przyjdzie zapewne jeszcze poczekać (por. roadz. 9, 10).

Badania ziem chełmińskiej i dobrzyńskiej, zainicjowane w XIX w. Inwentaryzacją grodzisk, realizowane są pomyślnie w ostatnich dekadach, głównie pracz Instytut Archeologu Uniwersytetu Toruńskiego. Choć w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych przebadano wiele stanowisk, przede wszystkim grodzisk, problemem podstawowym pozostają kwestie datowania obiektów osadniczych oraz relacji kulturowych i chronologicznych na pograniczu polsko--pruakżn. czyfi na terenie dzisiejszego Pojezierza Brodnickiego. Stosunkowo badano też Osady otwarte i cmentarzyska Ocenia się, że zaledwie ■*nin ' proc. sposiód dotąd przebadanych stanowisk doczekało się Opracowań ąn 1'jaliwi i rnych Sztandarowym obiektem badawczym pozostaje w ostatnich latach zespół osadniczy w Kałduśe (por. rozdz. 11). Ośrodek toruński notuje też wicie oajągnro* w zakresie studiów nad romańską architekturą sakralną (por RMłz 15X

Na Mazowszu początkowe zainteresowania cmentarzyskami poszerzono w okresie ptraojennym o systematyczne prace wykopaliskowe, realizowane w czołowych ośrodkach grodowych: Bródnie. Płocku, Niewiadomej. Czersku. Podtlluiąi oraz w ośrodkach między rzeczą Wisły i Bugu, takich jak Ciechanów. łomża. Wizna. Drohiczyn i wiele innych. W Większości przypadków prace te Be miały charakteru długofalowych, a tym bardziej systematycznych projektów badawczych, mirandy wówczas pozyskane doczekały się publikacji jedynie w ntewżJkim BaauM Z tych względów nasza wiedza o wymienionych obiektach nadal pcawujr ograniczona. Większymi projektami badawczymi objęto

w ostatnich latach datowanie grodzisk mazowieckich, co zaowocowało znaczącym przewartościowaniem wielu dotychczasowych sądów (por. rozdz. 9). Nadal pozostają niejasne kwestie obrządku pogrzebowego na wschodnim Mazowszu; w szczególności dotyczy to przetrwałego tam zwyczaju grzebania zmarłych na cmentarzyskach kurhanowych i w grobach o kamienno-ziemnej konstrukcji. Ważną dziedziną dalszych badań są też kwestie pogranicza polsko--ruskiego i szerzej - archeologii dzisiejszego Podlasia, których stan rozpoznania jest niezadowalający. Wreszcie Mazowsze i Podlasie dostarczają interesujących przykładów stanowisk okresu wczesnosłowiańskiego (Szeligi pod Płockiem, Wyszogród, Haćki), które w połączeniu z innymi grupami danych stanowić mogą w przyszłości dogodny punkt wyjścia do badań nad początkami kultury wczesnosłowiańskiej na ziemiach polskich. Problemem badawczym pozostaje też lepsze rozpoznanie rysujących się po X w. co najmniej trzech dużych skupisk osadniczych: drohickiego, płockiego i łęczyckiego oraz lokalnych skupisk osadniczych nad Wkrą, Narwią, Bugiem, Liwcem i Bzurą. Podobnie jak w innych regionach, mankamentem jest brak opracowań stanowisk badanych w latach wcześniejszych.

W przypadku Małopolski wydzielić można co najmniej cztery jednostki terytorialne z odpowiadającymi im priorytetami badań. Pierwszą stanowi ziemia krakowska z Krakowem na czele, których stan rozpoznania uznać można za przodujący w regionie. Dotyczy to przede wszystkim samego Krakowa, zarówno w granicach miasta lokacyjnego, jak i Wawelu. Ale bogactwo problematyki badawczej i wielość odkryć, jakie od dziesiątków lat mają u miejsce, powodują, że ośrodek ten, mimo ukazujących się publikacji o dużym niekiedy dęzarze gatunkowym, jak choćby monografia najstarszego miasta pióra Kazimierza Radwańskiego (1975), wymaga ciągłych uaktualnień; postulat ten dotyczy przede wszystkim Wzgórza Wawelskiego. Przedmiotem intensywnych prac badawczych, uwieńczonych publikacjami, są w ostatnich latach czołowe ośrodki grodowe ziemi krakowskiej, takie jak Naszaccrwice czy Zawada Landcotodska.

Drugi segment terytorialny stanowi Wiślica i jej zaplecze osadnicze. Po okresie euforii odkryć lat sześćdziesiątych i rozczarowań, będących efektem prac weryfikacyjnych prowadzonych tam w tarach dziewięćdziesiątych, obszar ten pozostaje na uboczu zainteresowań archeologów. Wyjątkiem są ostatnie badania weryfikacyjne i opracowania źródłowe Stradowa - czołowego grodziska epoki wiślańsłdej.

W przypadku ziemi sandomierskiej, po latach intensywnych badań okresu milenijnego i późniejszych, wraz z pełną publikacją materiałów źródłowych jak i monografii ziemi sandomierskiej i Sandomierza, brak obecnie większych pro-‘ Podjęte przed kilku lary inicjatywy, mające na celu publikację tego kluczowego db okresu Średniowiecza stanowiska, przerwała w roku 2001 niespodziewana śrncttf inicjatorki. a zarazem wtoiącri osoby projektu - prof- H. Zołl-Adaraikown V pAttufoydi latach nastąpiła rekonstrukcja zespołu autorów, którzy pod kierunkiem piszącego te słowa koncymiun opracowana Przewidywana je* estrommoma publikacja, w ramach serii Polskie Badania Archeologiczne Tom 1 nal dokf do druku (oMli JIM u przygotowanie pozostałych jest w toku