P1190107 (2)

144 WIELKIE KOPCE MAŁOPOLSKIE

144 WIELKIE KOPCE MAŁOPOLSKIE

Ryc. 73- Kopice KhIcum w Krakowie <fot A. Buko)

.Goni Benedykta' lub ;Gócą Lasoty' wznosi się kościół św. Benedykta Kopiec, w poffiri stożka o ściętym szczycie, średnicy około 50 m i wysokości 14 m.

uformowany w kształcie obecnym po rekonstrukcji w latach pięćdziesiątych XX w. Nastąpiła ona po zrealizowaniu tu w latach trzydziestych XX w. badan archeologicznych tryc. 73). Uważa się, że pierwotnie wysokość obiektu sięgała ponad 16 m. a średnica dochodziła nawet do 63 m. Wśród archeologów afanń co do poprawności prowadzonych przed wojną prac Wyko paskowych są podzielone. Ale ówczesne wykopaliska poprzedziły konsultacje w kompetentnych wówczas środowiskach. Pizy Polskiej Akademii Umiejętności utworzono nawet specjalny komitet, złożony ze znakomitych badaczy reprezentujących nauki    przyrodnicze i techniczne. Na czele zespołu

badawczego ganek uznani w owym okresie specjaliści: Józef Żurowski, a po jego ŚHuęręi Roman jalomow-icz. wyniki badań opublikował po wojnie Rudolf Jania (1965)

Technika realizowanych wówczas prac wykopaliskowych była następująca: po minięciu pozostałości z okresu nowożytnego (elementów austriackich forty-—przebadano górną część kopca do głębokości ponad 5 m, tj. do około jednej hzeryj jego wysokości. Eksplorowano warstwy mechaniczne o miąż-szoSd 25-50 cm i na bieżąco prowadzano prace dokumentacyjne (ryc. 7.4). Na głębokości 1 m odkmn uszkodzony szkielet dziecka. Poniżej, na głębokości flhnfcł 2 m. nJentyiikowańp korzenie po wielkim dębie i pozostałości brzozy; Sady te czytelne były do głębokości około 5 m. Wśród badaczy brak było jednomyślności co do interpretacji tego zjawiska. Część z nich uważała, że natrafiano na święte drzewo, posadzone w okresie pogańskim na szczycie kopca i ścięte po wprowadzeniu w Krakowie chrześcijaństwa. Ponieważ wiek drzewa szacowano na mniej więcej trzysta lat, tym samym kopiec wyda towaru. na początek viu w , a w obecności resztek brzozy dopatrywano się nawet rełfloów drewnianego krzyza Od głębokości około 3,50 m pojawiły się ślady konankty plecionkowej i negatyw po pionowym słupie. Element konstrukcyjny w postaci płotków czytelny był także w niższych warstwach. Poniżej głębokości 533 m (licząc od szczytu) zmieniono technikę wykopalisk zamiast

Sjc. 7-4. Badania kopca Krakusa « latach rizydzlcstych XX w. (a| ŁJamkD

rozkopywania całej powierzchni zastosowano tzw. technikę leja. tzn. kopiec eksplorowano stopniami, zmniejszając za każdym razem wielkość eksplorowanej powierzchni. Na głębokości 10 m od wierzchołka wystąpiło skupisko kamieni oraz negatyw słupa o średnicy 40 cm, otoczonego kamieniami; negatyw ten widoczny był do głębokości 15 m. Na samym dnie zidentyfikowano warstwę piasku, która stanowiła spąg obiektu.

Uzyskane dane umożliwiają odtworzenie sposobu wznoszenia kopca. Na warstwie piasków polodowcowych, przykrywających jurajsko-kredowe skaliste podłoże, usypano kopiec z piasku o średnicy około 15 m i wysokości 1 m. Całość przykryto dwumetrową warstwą iłów, przez co powiększono średnicę do 30 m, a wysokość do 3 m. Przez nadsypanie kolejnej warstwy piasku do ^wysokości 12 m uzyskano średnicę kopca, sięgającą około 60 m. Najwyższą część kopca tworzyła warstwa gruzu kredowego, gliny, iłu i ziemi. Elementem Scalającym nasyp były konstrukcje płotków z palem centralnym, powstrzymujące zarówno proces rozpadania się kopca, jak i nieuniknionej w takim przypadku erozji.

W trakcie eksploracji pozyskano z kopca różnorodne grupy materiałów, takich jak ceramika, zabytki metalowe, krzemienne czy kości. Istnieje domniemanie. że większość z nich pochodziła z osady, znajdującej się uprzednio w miejscu, skąd pobierano materiał służący do wzniesienia kopca. Rozrzut Hupnologiczny tych materiałów jest olbrzymi: od mezolitu, przez neolit (głównie narzędzia krzemienne), kultury łużycką, pomorską i przeworską; materiały te są w warstwach obiektu bezładnie przemieszane. Natknięto się też na znaleziska z okresu późnego średniowiecza, łączone z obecnością w tym miejscu wkopów o charakterze rabunkowym. Tuż pod darnią wystąpiły zabytki z różnych okresów, w tym monety nowożytne. Spośród znalezisk o charakte-

Ryc. 7.5. Okucie sprzączki pasa typu póżnoawarskiego znalezione w warstwach kopca Krakusa — wielkość naturalna (wg R. Jamki)