P1190109 (2)

148

WIELKIE KOPCE MAŁOPOLSKIE

przy wysokości 2 m\ bacbny w latach siedemdziesiątych XX w. petz Andrzeja Kempistego. sięga okresu wpływów rzymskich, a w fazie drugiej - wczesnego średniowiecza (MI w2). Młodszy pochówek został najpewniej wkopany w istniejąca. w rym miejscu starszą mogiłę (wkładka ryt. 22). Więcej na temat obu tych abiekiów nie da się powiedzieć, ponieważ materiały z omawianych badań nie zastały opublikowane.

W — i i mu n'i'i Husyhne, w powiecie hrubieszowskim. zachowany jest do kopiec znany w tradycji lokalnej pod nazwą Księżycowa Mogiła. Był on przedmiotem badań w latach pięćdziesiątych XX w. Jego wysokość wynosi 5,5 m przy zachowanej średnicy u podstawy dochodzącej do 27,5 m (ryc. 7.7). W fanhanie wyatpoMly materiały z różnych epok i okresów; najmłodsze z n«łi odnoszą ąę do czasów plemiennych. Na wysokości około 3,5 m powyżej dna nasypu zidentyfikowano palenisko, w którym wystąpiło kilkadziesiąt bliżej nieokreślonych ułamków kości. Funkcja obiektu nie została dotąd jednoznacznie razsnzygmęta GL Żurowski. G. Mikołajczyk 1955/.

Na innych terenach nie odnotowano równie wielkich kopców. Występują nsmmiiiM w różnych rejonach Europy, nawet bardzo odległych od Małopolski.

Kontekst europejski

Najbliższe terytorialnie kopcom małopolskim są wielkie kopce na Rusi Kijowskiej gdzie ich obecność odnoszona jest do epizodu wateskiego. Dokładny opis ówczesnych obrzędów pogrzebowych, w wyniku których powstawał wielki kudłali, został utrwalony w opisie arabskiego podróżnika Ibn Fadlana, asystu-jącego przy pogrzebie bogatego Rusa (Skandynawa). Wydarzenia rozgrywały się

" hmtett wówcBK prac* wwlwua w ameb programu badań milenijnych Obiekt ten. znany nu * amopgk m oh*** aśmm mmmmmf IUbe kratery m ffo kułmtnai p pmodup. ze z niektórych młep* H m H *toy hopcc ffcbs ab pnwkp 1prmif| taetmypana wykopy t?) po dawnych iadbak mr matm ara p|fdaorf. ir aą aar lównkflł dekli ni działań o charakterze rabunkowym

Ryt. 7.7. WcBesnoSmłnKrwtecz-ity kurhan w Husynnem koło IhMann (Fol A. Buko)

9    latach dwudziestych X w. Na wielkiej lodzi, wyciągniętej na brzeg, ułożono Utartego. ubranego w odświętny strój. Zmarłemu składano różne dary; jedzenie. napoje oraz zwierzęta. W ceremonii wzięła udział jedna z jego niewolnic, którą dobrowolnie wybrała śmierć. Wszystkie dary zostały spalone na stosie, i finalnym elementem pogrzebu było usypanie w tym miejscu wielkiego kopca, na którego szczycie umieszczono pal z imieniem zmarłego (por. T. Lewicki 11952-19531 1955).

Do' najbardziej znanych należą znajdujące się na terytorium plemiennym Słewierzan kopce Czemihowa (Czarna Mogiła, Gulbiszcze, Bezimienny) i kompleks ńekrópoliiamy Gniezdowo k. Smoleńska. W kontekście poruszanych tu zagadnień szczególnie interesującym obiektem jest Czarna Mogiła w Czemiho-wie |wyspkość lim, średnica u podstawy 40 m), której początkowym elementem fenstrukcyjnym. podobnie jak w przypadku kopca Krakusa, był mały kurhan usypany z piasku. Ale podstawowa różnica między nimi polega na tym, że w Caemihowie na szczyde tego małego kurhanu dokonano kremacji zmarłych i ich wyposażenia, na których ślady natrafiono w trakcie badań. W kontekście opisywanych zagadnień warto też wymienić tzw. sopki - kurhany z Mełakrotnymi pochówkami, stanowiące charakterystyczny element rejonu Nowogrodu; niektóre z nich mają średnice dochodzące do 90 m i wysokość

10    m.r Występują one licznie w rejonach jeziora Ilraeńskiego, nad rzekami Wokhow. Łowat. Msta i ich dopływami. Wielkie kuthany tuskle wiązane są bądź z lokalnymi elitami władzy, bądź też ich występowanie (szczególnie we wczesnej fazie) łączyć się może ze wspomnianym już, znaczącym w tym czasie elementem waieskinr.

W Szwecji tzw. królewskie kurhany znane są przede wszystkim ze Starej Uppsali. gdzie datuje się je na wiek VI, choć proces monumentalizaćji ośrodka sięga już. jak sądzą tamtejsi badacze, wieku V; cezurę końcową wyznaczają tu

’Z bogate) lliennury przedmiotu na ten temat wano poleci* DJ Samokvasciv IS7-I. LA Gołutarva 19Ś9, V.V Sedm 1970. VA Bulkln 1975. VJ. Pcmikhln 1995, w cytowanych pracach literatura