P1350537

30

Wprowadzenie w Polsce badań dotyczących poziomu godziwych wynagrodzą robotników wymagałoby uwzględnienia potrzebnych do tego danych w statystyce wynagrodzeń i czasu pracy prowadzonych przez firmy. Inną przeszkodą jest daą zróżnicowanie wynagrodzeń również na stanowiskach robotniczych nie wynikających z wartości pracy na stanowiskach, ale niskiej rentowności firm i trudności ekonomio, no-finansowych. Polska gospodarka rynkowa nie jest jeszcze w pełni ukształtowana.

Oprócz średniej płacy krajowej drugim, na równi ważnym, miernikiem powinn być mediana stanowiąca wynagrodzenie środkowe, od którego jedna połowa pracowników ma wynagrodzenie niższe, a druga wyższe . W Polsce obserwuje się obecnie szybsze tempo wzrostu średniej krajowej, niż wynagrodzenia środkowego z powodu zdecydowanie szybszego wzrostu płac na stanowiskach kierowniczych, a więc osób o najwyższych zarobkach, w porównaniu do pozostałych pracowników. Wydaje się. że miernikiem do wysuwania przez różne grupy społeczne roszczeń o płace jest mediana przedstawiająca wysokość płacy środkowej. Obliczenie mediany jest bardziej kłopotliwe i pracochłonne niż średniej. Ale mediana nie reaguje na wielkości skrajne, bo prawdziwa wartość znajduje się w środku. W normalnym rozkładzie wynagrodzeń mediana jest niższa od płacy średniej”.

3.4. Płace rynkowe 1 metody ich analizy

Płace rynkowe są odzwierciedleniem kondycji ekonomicznej gospodarki i poszczególnych branż, podaży i popytu na tynku pracy oraz stosowanej polityki płac w branżach i gospodarce. Dla firm należących do liderów placowych w skali kraju lub branży place rynkowe mogą być bezpośrednią determinantą implikującą cele polityki płac, przede wszystkim w zakresie podwyżek płac i kształtowania poziomu plac na wszystkich lub ważnych stanowiskach pracy. Podstawą wyznaczania celów polityki płac dla liderów placowych jest analiza możliwości dalszego utrzymywania przewodnictwa w stosowaniu wysokich wynagrodzeń pod kątem korzyści ekonomiczno--finansowych oraz wpływu na kondycję ekonomiczną firmy. Jeśli stosowane dotychczas wysokie płace nie motywują pracowników na tyle, żeby uzyskiwane wyniki pozwoliły na sfinansowanie wzrostu płac, pracodawca może zaniechać działań pozwalających na utrzymywanie pozycji lidera w skali kraju, branżowego lub lokalnego rynku pracy. Mogą być także inne przyczyny rezygnowania z bycia liderem płacowym - potrzeby inwestycyjne. Inne podejście w polityce płac jest wskazane w firmach stosujących wynagrodzenia niskie lub średnie w stosunku do plac rynkowych.

“B WymiLicwicz. Skutb pogoni zi.. średnią krojmq". Rzeczpospolito, 2000, z2/3 grudniu, s, B4,

*-'*• ° wyższości mediany nad średnią dyli jak czytai dane i raportów płacowych. Personel 2002. nr 21, l 37.

Badanie i ocenę plac stosowanych w firmie w stosunku do plac tynkowych prowadzi się więc w zależności od potrzeb. Przedmiotem badań są grupy zawodowe lub stanowiska, dla których niezbędne jest uwzględnienie plac rynkowych, oraz poziomy tych płac, ponieważ rynek wynagrodzeń jest niejednolity, a ponadto różny jest poziom kwalifikacji zatrudnionych pracowników. Przewidywanie zmian w dłuższym czasie jest bardziej realne w firmach o ustabilizowanej działalności i dobrej pozycji na tynku.

W przypadku firm o dużej wrażliwości rynkowej - zmiennej działalności i niewysokiej rentowności, realne jest wyznaczanie celów polityki plac dla krótkich okresów -najwyżej roku. Cele dłuższe mają charakter postulatywny, aczkolwiek ukazują merytorycznie uzasadniony model plac, do którego firma chciałaby dążyć.

O wysokości plac rynkowych decyduje w dużym stopniu wielkość bezrobocia i trudność w znalezieniu pracy. Im większe bezrobocie, tym mniejsza skłonność ludzi do walki o prawa pracownicze, wynagrodzenie i lepsze warunki pracy²*. Jednakże utrzymanie dobrych fachowców, których pewien brak odczuwa się na rynku pracy lub trudno ich pozyskać, a przy tym proces przygotowania zawodowego bywa długi i złożony, jest możliwe wówczas, gdy firma stosuje wynagrodzenie co najmniej na poziomie rynkowym oraz okresowo dostosowuje je do zachodzących zmian w płacach rynkowych. Polityka aktywnych plac dla pewnych grup pracowników w firmie względem płac rynkowych może powodować zmiany w dotychczas obowiązu jącej hierarchii płac.

Zmiany te mogą być pożądane lub konieczne, albo nie będą pożądane z powodu nieporównywalnie wyższego opłacania pracowników uprzywilejowanych kosztem pozostałych pracowników. W długim okresie rynek pracy działa w kierunku wyrównania różnic w placach między przedsiębiorstwami i dziedzinami. Zróżnicowanie plac na rynkach pracy powodąje społeczną dyskryminację części pracowników, tym większą im większa jest elastyczność podaży, ponieważ pewnym pracownikom oferuje się tylko wynagrodzenie niezbędne”. W przedsiębiorstwach, w których wydajność zależy od wysokości płacy, strategia stosowania płac na poziomie równowagi popytu i podaży może nie zapewnić pożądanej wydajności i efektywności”.

Źródła pochodzenia danych o wynagrodzeniach

Posiadanie tylko wewnętrznych informacji o placach jest niewystarczające. Firma dla prawidłowego kształtowania plac wszystkich pracowników potrzebuje także informacji o placach stosowanych przez innych, a więc o płacach tynkowych. Zbieranie i gromadzenie informacji wewnętrznych jest stosunkowo proste, ponieważ opiera się na dwóch źródłach danych:

^a C Mierzejewski, Baobabu me stawiają wygórowanych wymagań. Personel. 2001, ar 24. s. 6-7. ^w M. Nasiłowski, System rynkowy. Podstawy mikro i makroekonomiczne. Kcy Test. Warszawa. 2000. s. 117-119 i 286-287.

“ J. Sloman, Podstawy ekonomii, PWE, Warszawa, 2001,1203-204.