P1120459 resize

■

mony dotąd ośrodek kultury łużyckiej na terenie Wyżyny Głubuyśhj f i nastąpiło poważne wyludnienie tego terytorium. Część ludności octlafc f jednak od zniszczenia i zamieszkiwała dawne siedziby. Upadek dotycb. -czasowych centrów kulturowych na Śląsku, jak też osłabienie kontaktów \ bezpośrednich z terenami nadduna jakimi wywołały zahamowanie dalsze, go rozwoju miejscowej kultury. W różnych dziedzinach kultury ludność i mieszkająca w dalszym ciągu w południowej części Górnego Śląska kontynuowała stare tradycje z okresu halsztackiego. Szczególnie dobra* wi- _k 4nr***~ to jest w ceramice, która stanowi najliczniej reprezentowany ma- . teriał w obrębie wyróżnionej tu fazy lateńskiej kultury łużyckiej. Spo- i tykamy tu bowiem różne odmiany garnków jajowatych czy beczułkowa-tych. najczęściej o chropowacooej powierzchni, niezdobionych (ryc. fld; i Se), bądź też ornamentowanych wieńcem dołków czy nakłuć (ryc. 7c) lub też małymi guzkami poniżej brzegu (ryc. 7 c). Niektóre z naczyń ja- j jowatych mają wyodrębnione krótkie szyje i silnie wyodrębnione dno (ryc. 5 d). Nawiązują one nieco do grupy glinianych naczyń situlowatych, typowych dla okresu lateńskiego. Spotyka się też niekiedy wyraźne pogrubianie krawędzi (ryc. 7c), także dosyć typowe dla okresu lateńskiego. Garnkom towarzyszą misy o brzegu zagiętym do środka (ryc. 5 e; 7 b;

9 f) oraz różne kubki jajowate (ryc. 6 c; 7 a; 9 d) czy też o brzuścu i wyodrębnionej szyi (ryc. 9g). Nielicznie natomiast są reprezentowane dotąd naczynia wazowa te (ryc. 7 d, f)- Z nich ostatnie zarówno kształtem, f jak i wygładzeniem powierzchni przypomina nieco ceramikę kultury pomorskiej. Z innych wyrobów ceramicznych spotyka się typowe dla kultury łużyckiej placki gliniane, chropowacone z jednej strony dołkami palcowymi. Brak jest dotąd na Górnym Śląsku śladów występowania naczyń wałowatych, analogicznych do typowych dla lateńskiej fazy kultury łużyckiej w północno-wschodnich Czechach, określanej mianem typa tarnowskiego*’.

Ceramika reprezentowana na stanowiskach zaliczanych do fazy lateńskiej kultury łużyckiej w lewobrzeżnej części Górnego Śląska charakteryzuje się małym bogactwem form i bardzo oszczędnym zdobnictwem.

Pod względem podstawowego zasobu form, techniki wykonania i wykończenia powierzchni naczyń oraz zestawu motywów zdobniczych stanowi ona swego rodzaju kontynuację ceramiki produkowanej w ciągu okresu halsztackiego w ramach gospodarstwa domowego. Nie obserwujemy natomiast kontynuacji drugiego nurtu ceramiki halsztackiej, wykonywanej dawniej w wyspecjalizowanych pracowniach garncarskich. Gdyby nie obecność w poszczególnych zespołach zapinek o konstrukcji lateńskiej czy też toczonej na kole garncarskim ceramiki celtyckiej, nie mielibyś-

«* FJlip. Lułiekś kullure..., «. 172-178.

325

ZB STUDIÓW NAD SCHYŁKOWA FAZA KULTURY ŁUŻYCKIEJ

my podstaw do datowania grobów na okres lateński i do wyróżnienia lateńskie] fazy kultury łużyckie) w południowe] części Górnego Śląska.

Omówione powyżej wyniki badań na terenie Kietrza w powiązaniu z odkryciem w Malerzowicach Małych pozwalają na stwierdzenie, te na terenie lewobrzeżne] części Górnego Śląska ludność kultury łużyckie] zamieszkiwała w dalszym ciągu w schyłkowe] fazie okresu halsztackiego oraz wczesnym okresie lateńskim. Na Wyżynie Głubczyćkic] resztki ludności „łużyckie]" dotrwały do III wieku p.n.c., aż do przybycia na lessy głubczyckie grupy ludności celtyckie]. Przemawia za tym fakt występowania w grobie 1680 na cmentarzysku w Kietrzu ręcznie lepionej ceramiki w typie łużyckim z celtyckim naczyniem toczonym na kole garncarskim. Wygląda też na to, że przybyła na teren dzisiejszego Kietrza w Ul w. p.n.e. grupa ludności celtyckiej założyła swe cmentarzysko w bezpośrednie] niejako kontynuacji zgrupowania grobów lateńskie] fazy kultury łużyckie] (ryc. 4).

Zapewne przez jakiś czas obie grupy ludności współżyły obok siebie. Stopniowo Jednak ludność kultury łużyckiej, podporządkowana politycznie i gospodarczo przybyszom celtyckim, uległa stopniowej celtyzacji (la-tenizacji). Zatraciła ona w ten sposób swój odrębny do tego czasu charakter. Być może groby ciałopalne popielnicowe 1 jamowe, jakie występują na cmentarzysku celtyckim w Kietrzu, reprezentują potomków dawnej ludności „łużyckiej", natomiast szkieletowe mogą mieścić szczątki właściwe] ludności celtyckie]. Zarówno pochówki szkieletowe, jak i ciałopalne wyposażone są w naczynia i wyroby metalowe typowe dla kultury celtyckie]. Groby szkieletowe tworzą jednak na cmentarzysku w Kietrzu wyraźne i zwarte skupienie. Wśród nich tylko występują groby wojowników. Natomiast pochówki ciałopalne wyposażone w wyroby typu celtyckiego rozproszone są także wśród grobów ciałopalnych schyłkowe) fazy kultury łużyckiej.

V

Przypuszczać można, że w podobny sposób jak na Wyżynie Głubczyc-kiej przedstawiała się historia schyłkowej grupy ludności kultury łużyckiej w lewobrzeżnej części Śląska środkowego. Także i na tym terenie nastąpiło załamanie się osadnictwa kultury łużyckiej w ciągu okresu halsztackiego D. Przypuszcza się, że katastrofa najbardziej na terenie Śląska rozwiniętego ośrodka kultury łużyckiej spowodowana została wówczas podobnie jak na północnych Morawach i w południowej części Górnego Śląska przez najazd ludności o kulturze scytyjskiej⁴⁴.

“ T. Sulimirski, Kultura łużycka a Scytowie, „Wiadoraofci ArdMofeckzDt”. L Ifl: 2939-1048, i. 88-88; Z. Bukowski, Nowe znaleziska scytyjskie” z Polski, „Archeologia Polski", 1 4: 1960, z. 2. » 275-281; M. GedU VwayL. Ł 339.