P1120446 resize

*

UWAGI O ZANIKU KULTURY ŁUŻYCKIEJ NA GÓRNYM SLASKU

Kultura łużycka, która trwa na naszych ziemiach około dziesięciu stuleci zanika pod koniec okresu halsztackiego 1 na początku okresu lateńskiego. Powody jej zaniku nie zostały dotąd w pełni wyjaśnione, pomimo tego. te zajmowano się tym Jut niejednokrotnie¹. Z problemem tym wiąie się zagadnienie ciągłości kulturowej. osadniczej I etnicznej pomiędzy kompleksem łużycko-pomorskim z jednej a kulturą przeworską z drugiej strony. Zagadnienie styku pomiędzy tymi dwoma kompleksami kulturowymi nic zostało dotąd zbyt przekonywająco opracowane. Sytuacja rozmaicie się obrazuje na różnych terytoriach naszego kraju, w zależności od warunków lokalnych ł stopnia archeologicznego przebadania terenu.

W niniejszym artykule mam zamiar omówić sytuacją. Jaką można zaobserwować na terenie Górnego Śląska (tab. 1). Kultura łużycka na omawianym terytorium nie jest Jednolita, ale rozpada się na dwie przynajmniej odrębne grupy lokalne*. Przybliżona granica pomiędzy owymi grupami biegnie wzdłuż doliny Odry. Na prawym brzegu wyróżniono materiały należące do grupy gómośląsko-małopolskiej. Natomiast część terenów położonych na lewym brzegu Odry zajmuje lokalna podgrupa glub-czyckn. Zarówno wo wczesnej fazie rozwoju kultury łużyckiej (III okres brązu), jak 1 później (IV okres brązu) na pierwszy plan wysuwają się tereny lewobrzeia. Poziom kultury wyrównuje się pod koniec opoki brązu (V okres brązu). Obserwujemy w tym okresie wzrost liczebny stanowisk na terenach położonych na prawym brzegu Odry. Podnosi się także poziom kultury materialnej na prawobrzeżu. przy zachowaniu jednak cech lokalnych. Następuje chwilowy okres równowagi pomiędzy obydwoma terytoriami.

We wczesnej fazie okresu halsztackiego następuje gwałtowny rozwój kultury materialnej na terenach wyżyny głubczyckiej położonej na lewym brzegu Odry. Pojawia się duża Ilość wyrobów żelaznych (Kietrz, pow. Głubczyce). Wraz z rozwojem kultury materialnej obserwujemy rozwój sztuki (głównie zdobnictwo na ceramice). No terenie wyżyny głubczyckiej we wczesnej fazie okresu halsztackiego gwałtownie szerzy się styl halsztacki. Jest to okres najświetniejszego rozwoju kultury łużyckiej na tym terytorium.

W tymże okresie możemy zaobserwować także pewien rozwój na terenach zajętych przez grupę górnośląsko-małopolską. Biegnie on Jednak Innym torem, jak

•    T. Sullmlrikl, Zagadnienie upadku kultury łużyckiej, „Slavia Antlqua”, t. 1: 1948, s. 152—162. tam cytowana 1 omówiona starsza literatura. R. Jamka. Zagadnienie upadku kultury łużyckiej w świetle kontaktów z ludami sąsiednimi. „Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych’, łt. 2 1960. s. 49—53.

•    M. Godl. Zróżnicowanie terytorialne kultury łużyckiej na Górnym Śląsku. ..Silesia Antiąua*', t. 1:1959. s. 27, ryc. 14.