53480 P1020132

nia na naszych ziemiach stałej mennicy, taMej, jaikie funkcjonowały w Stradonicach, czy iteż w Starym Hraddsku.

Jednym z ewentualnych „śląskich” okazów jest bardzo oryginalny srtater nieznanego pochodzenia, najpewniej ze Śląska, z b. zbioru Haunol-da. Stater tan (tabl. II, 5) posiada na rewersie źle odwzorowane wyobrażenie przejęte z rzadkiego statera tzw. typu „Rolltiar”, datowanego ostatnio przez K. Pinka na lata kolo palowy II w., a przez K. Castelina na ostatnią ćwierć tegoż stulecia ^S6. A wers tego okazu to nieregularna wypukłość, analogicznie jak u większości staterów z okresów' B—D mennic twa celtyckeigo na ziemiach czeskich; według K. Castelina jest on najbliższy serii 14 z okresu C. Jego waga (6,06 g) jest niższa nawet od norm okresu D mennictwa „bojsikiego”, należy więc sądzić, iż okaz ten został .wybity już w I w. p.n.e.

Drugą monetą uznaną przez K. Castelina za produkt mennicy śląskiej jest stater muszlowaty ze Zborowic (tabl. II, 2), ibldskd seria 15 z okresu C ^{1 2}. Trzecim okazem z tej grupy jest stater ze Słabęcinka (tabl. II, 3), będący naśladownictwem statera muszlawatego serii 14 okresu C, którego rewers jest bardziej podobny do torąuesu, niż do muszli oryginału, czyli bliższy rysunkowi VII serii drobnych monet typu Alkas — najmłodszej serii okresu C ³. Należy go więc datować już na drugą ćwierć I w. p.n.e. Dalszą monetą zaliczaną również do grupy naśladownictw , „śląskich” jest stater z Muzeum Narodowego w Warszawie, bliski serii / 14 (a 16) staterów muszlowatych, różniący się od nich pewnymi cechami. « wyobrażeń i nieco niższą wagą⁴. Statery tej serii przynależą do okre- ^ su C, a zbliżanej serii 16 — już do okresu D.

Do najmłodszych złotych monet celtyckich należą okazy znalezione 'ij w Inowrocławiu (częścią tego skarbu może być też stater ze Słabęcin--" | (ka) ⁵. Skarb ten obejmował 4 monety jednej wartości, lecz z nieco zróż- . nicowanymi wyobrażeniami. Znamy tylko dwie z nich; obie to 1/3 statera o wadze poniżej przeciętnych nawet dla okresu D. Na awersie posiadają wyobrażenie przypominające nieco torąues znany z młodszych edycji tegoż typu nominałów serii Alkas IX z okresu D i ewentualnie serii Alkis VH okresu C, a także staterów typu Podmokły (serii 4 i 10 okresu B) ⁶. Jednak, w odróżnieniu od monet będących wzorem, rysunek ten jest umieszczony na stronie wypukłej naszych okazów. Nieco podobne wyobrażenie znam z niepublikowanego okazu niepewnej proweniencji z Muzeum Narodowego w Krakowie oraz z 2 staterów nieznanego pochodzenia ze zbioru Bibliotheąue Natianale w Paryżu ^{7 8}. Jest jednak tak- • że prawdopodobne, że rysunek a wersu naszych okazów jest przekształceniem nieregularnego łuku na awersie staterów muszlowatych serii 9

okresu B ⁸. Można się tu także dopatrywać wpływów tzw. monet vin-delkMch.

Pozostałe monety: z Cieszyna, Krakowa-Grzegórzek, Masłowa, druga — z dawnego zbioru Haunolda, reprezentują również rzadkie, swoiste typy. Manetka z Cieszyna (tabl. II, 1) to 1/8 statera muszlowatego o wadze poniżej przeciętnych dla wszystkich serii. Jest ona najbliższa serii Alkis VI z okresu C „menmictwa Bojów”, ale jest to jednak, moim zdaniem, tylko dość 'Odległe podobieństwo ⁹. Była wybita w pierwszej połowie I rw. p.n.e., zapewne w późniejszym jej okresie. Stater z Krakowa--Grzegórzek (tabl. I, 17) ijest niewątpliwym okazem z okresu C. Najbliższe są mu staltery serii Mb i 17, a jego waga odpowiada przeciętnym serii 14. Okaz ten jest stosunkowo (w tej grupie) najmniej odrębny od typowych monet „bojskich” z tego okresu. Wreszcie moneta wartości 1/3 statera iz dawnego zbioru Haunolda (tabl. II, 6) została uznana przez R. Paulsana, a ostatnio także przez K. Castelina, za naśladownictwo analogicznych nominałów celtyckich o podobnym wyobrażeniu (serii Alkis VIII okresu C)¹⁰. Moneta złota z Masłowa (tabl. II, 4) to stater muszlo-waty. Znamy ją jedynie z rysunku w Starej publikacji, który zapewne •nie jest dokładny i jest interpretacją. Hrudno więc podejmować* jego szczegółową analizę. Podana waga i jej dokładność (do wagi 1 4 dukata) wskazuje, że należy go zaliczyć raczej do młodszych staterów⁷ muszlowa-tych —- już z okreisu C, a może nafwet — D.

Wszystkie młodsze Okazy złotych monet celtyckich (wyjąwszy mniejszą monetę z Nowej Cerekwi) znalezione na ziemiach polskich, nie posiadają ścisłych (odpowiedników wśród monet znajdowanych na innych terenach. R. Paulsen, który znał 4 z mch, uznał wszystkie za naśladownictwa klasycznych nominałów „bojskich”. Podobnie K. Castelin, •opierający się w zasadzie na materiałach R. Paulsena, uznał te same •okazy za wybite na Śląsku. Wydaje się, że równie dobrze można przyjąć, iż .okazy z Inowrocławia, Cieszyna i z Muzeum Narodowego w Warszawie są naśladowndctwami odpowiednich nominałów „bojskich” i że zostały wykonane przez drobne, peryferyczne warsztaty mennicze. Mniej pewny jest analogiczny wniosek w stosunku do statera z Krakowa-Grzegórzek, który posiada wagę „normalną” dla monet tej wartości w późniejszym okresie mannietwa „hojsfciego”, oraz statera z Masłowa.

Brak jest wystarczających podstaw dla ustalenia lokalizacji tych warsztatów menniczych. Mówię o warsztatach menniczych, bowiem złote monety celtyckie na ziemiach polskich (w tym też i młodsze okazy) układają się w 2, a nawet może 3 odrębne grupy. Jedną z nich tworzą znaleziska ze Śląska Środkowego i Kujaw. „Mennica” bijąca oryginalne, młodsze okazy tej grupy (Słelbęoinek, Inowrocław, Zborowice, 2 z byłego zbdortu Hauniolda) mogła się mieścić w północno-wschodnich Czechach lulb na Śląsku Środkowym, bowiem wyhicie ich na terenie północno-zachodnich Moraw, a więc w Starym Hradisku, jest mało prawdopodobne.

209

1

³³ Castelin, O slezskych duchookoch, s. 97 n.; Pink, Einfiihrung, s. 22.

2

C a s t e 1 i n, o. c., s. 99 n.

3

” Castelin, l. c.

4

   'Patrz: A. Krzyżanowska, Złota moneta Celtów śląskich w Muzeum Narodowym w Warszawie, WN, R. X, 1966, s. 173, sryc. 1.

5

   Zakrzewski, o. c., s. 220, tabl. XXVII 9—10, ryc. 2 c-d.

6

   Por.: Castelin, Drobne keltske mince, s. 130 n.; Paulsen, o. c., tabl.

7

XII 261—268.

8

Statery z Bibliotheąue Nationale w Paryżu wzmiankuje i publikuje Z. Z ą-krzewski (o. c., s. 219, tabl. XXVII 11, 12),

9

« Patrz: Paulsen, o. c, tabl. XV 309—315.

¹⁴ K. Castelin (Złote monety, s. 169) uważał jednak tę monetę za okaz zwykłej emisji „bojakiej".

10

Paulsen, o. c, nr 489.