skanuj0057 (14)

Właściwy, rodzimy na naszych ziemiach rozwój gwoździ nfifttffl puje w okresie masowej ich produkcji od wieku XIII. przednio stosunkowo niewielka ich ilość była ba.dź importfl wana bądź — co wydaje się słuszniejsze — wykonywana przefll poszczególnych kowali w formie naśladownictwa.

Rozwój formy gwoździa wynika z jego zadań konstrukcyfl nych. Najbardziej przejrzystym dowodem jest tu powstanląl główki w momencie zjawienia się na dużą skalę okuć *<n1 laznych, kiedy zachodzi konieczność ich umocowania, co przy braku główki jest praktycznie niemożliwe. Główka w typie A zjawia się zapewne w związku z mocowaniem gontów (tablUfl ca XXIX, rys. 4). Jest to zresztą praktycznie jedyny wypadek, I gdy jest ona potrzebna przy łączeniu dwu elementów dre«l wnianych. Powiększenie główki w typach N jest uwarunko-1 wane też względami konstrukcyjnymi, a czasami względumi zdobniczymi, co jednak zapewne jest elementem wtórnym. 1 W zasadzie taka główka ma chronić drzwi bądź skrzynie przed I rozbiciem. Układ gwoździ jest tu zwykle taki. aby przy I jakimkolwiek uderzeniu ostrzem siekiery to ostatnie zawsze 1 natrafiało na opór gwoździ. Ten typ gwoździ i jego sposób ] użytkowania zachował się niemal do ostatnich czasów w bu- I downictwie ludowym.

Przechodząc do sposobu wykonania gwoździ należy stwier- fl dzić. źe i tu mamy do czynienia z faktami przeczącymi 1 ogólnie przyjętym twierdzeniom. Jak wykazuje analiza w części i materiałowej, w pierwszej fazie gwoździe były wykonywane ] na kowadle bez użycia gwoździownicy. Ta ostatnia wchodzi 1 w masowe użytkowanie, jak się wydaje dopiero około połowy ] wieku XIV, a raczej Jego przełomu z wiekiem XV, kiedy to i pojawiają się gwoździe z okrągłą płaską główką.

Surowiec używany do wykonania wyrobów metalowych, 1 a przede wszystkim gwoździ, pochodzi w pierwszym okresie z reguły z rud darniowych. Odnosi się to szczególnie do wie- ' ków XIII i XIV. Następnie stopniowo jest on wypierany przez : bardziej wartościowy surowiec, głównie z terenu Kieleckiego ! i Slaska._.

Chronologię gwoździ można na podstawie analizy przedsta

wić w

sposób następujący:

Typ	Ala	wieki XIII -	-XV
Typ	Alb	wieki XIII-	-XV
Typ	A2a	wieki XIII-	-XV
Typ	A2b	wieki XIV
Typ	A3a	wieki XIV
Typ	A3b	wieki XIV
Typ	A4a	wieki XIII •	— XIV
Typ	A4b	wieki XIV
Typ	Bla	wieki XIII-	-XIV
Typ	Bib	wieki XIII-	— XIV
Typ	Blc	wieki XIII-	— XIV
Typ	Bid	wieki XIV-	-XV
Typ	Ble	wieki XIV -	— XV
Typ	B2a	wieki XIV -	-XV
Typ	B3a	wieki XIV •	— XV
Typ	B3b	wieki XIV -	— XV
Tpy	B5a	wieki XV
Typ	Cla	wieki XIV -	— XV
Typ	Clb	wieki XIV
Typ	C2a	wieki XIV
Typ	C2b	wieki XIV-	— XV
Typ	C2c	wieki XV
Typ	Dla	wieki XIV-	— XV
Typ	Dlb	wieki XIV
Typ	D2a	wieki XIV
Typ	D2b	wieki XV
Typ	D3a	wieki XIV -	-XV
Typ	D3b	wieki XV
Typ	D4a	wieki XV
Typ	D5a	wieki XV
Typ	D6a	wieki XV
Typ	D7a	wieki XV
Typ	Ela	wieki XIV-	-XVI
O'...,	OIK	...talrł YV_	. YVT