page0096

86

której nie miał pierwotnie. Są to ostatecznie dwa oddzielne stany świadomości i z jednego robi się podmiot drugiego. »Pierwotnie, mówi Rabier, niema ani wyobrażającego ani rzeczy wyobrażonej, są wrażenia, przedstawienia, fakty świadomości, oto wszystko«. Według nas zupełnie słuszne jest zapatrywanie Condillac’a: ^pierwotnie nieożywiony posąg jest cały tylko wrażeniem, które odczuwa, cały jest sam sobie smakiem i wonią; jest niczem więcej, i wrażenie to nie mieści dla świadomości żadnej dwoistości, jest w nim absolutna prostota«.

Dwa argumenty przytoczyć można na korzyść tej opinii.

Pierwszy jest zaczerpnięty z logiki. Podzieliliśmy całe poznanie na dwie grupy: przedmiotów poznania i aktów poznawania.

Czem jest istota poznająca ? Czy tworzy nową grupę? Bynajmniej, należy do grupy pierwszej, do grupy przedmiotów, gdyż jest czemś do poznania.

Nasz drugi argument jest argumentem faktycznym. Zasadza się on na przypomnieniu, co w praktyce rozumiemy przez istotę poznającą. Albo przedstawiamy sobie w przenośni tę istotę jako narząd: oko widzi, ręka dotyka — i wystawiamy sobie związek podmiotu do przedmiotu w formie stosunku materyalnego między dwoma różnemi ciałami, od-dzielonemi przerwą i między któremi wytwarza się jakaś łącząca ich akcya. Lub też łącząc istotę poznającą (podmiot) ze swoim ja, choć są to dwa różne pojęcia, umieszczamy to »ja« w świadomości wysiłku mięśniowego, walczącego przeciwko pew-

http://rcin.org.pl