P1130648 resize

47

•olety | miedzianego drutu, o niezbyt równym przekroju, z końcami zachodzącymi na siebie, znaleziono w grobie w Sudomeficach na Morawach (V. 5ikulovu 1961, s. 11, ryc. 2: 4) .Te oslutnie ozdoby są analogiczne do znanych nam już z kultury ceramiki sznurowej w Małopolsce i nu Morawach. W jednym z grobów w Nowej Hucie natrafiono także na mały sztylecik miedziuny (tabl. XVI: C8), z Gródku na Wołyniu zaś pochodzi nieduży haczyk do wędki. Z tego też terenu znamy jedyne juk na razie (Zozów) miedziane szydełko, zresztą w typie szydeł ene-olitycznych.

Gospodarka

10 charakterze gospodarki kultury Chłopice-Vcselć nie możemy nu razie powiedzieć nic pewnego. Nieduże rozmiary osad sprawiających niejednokrotnie wrażenie obozowisk, zwłaszcza poza terenami wyżyn lessowych, wydają się świadczyć o niezbyt długotrwałym przemieszkiwaniu na jednym miejscu reprezentantów nuszej kultury. Potwierdzają to również i groby, tworzące bardzo niewielkie skupiska, często występujące pojedynczo. Sugestywne jest tutaj rozmieszczenie znalezisk grobów kultury Chłopice-Vcsclć na Morawach i Słowacji, układających się łańcuchowo wzdłuż rzeki Morawy i Wagu, przy czym odległość między poszczególnymi grupkami pochówków wynosi zazwyczaj kilka do kilkudziesięciu kilometrów. Nic bez znaczenia jest tu także fakt niemal identyczności ceramiki (tabl. X) pochodzącej z obszarów oddalonych od siebie nawet o kilkaset kilometrów (np. Ukraina Zachodnia, Morawy, Podlasie). Ruchliwość ludności kultury Chłopice-Veselć wiązała się zapewne z określoną formą gospodarki, w której hodowla kóz, owiec i bydła odgrywała główną rolę. Wydają się o tym świadczyć stosunkowo liczne znaleziska kostne na stanowiskach osadowych Małopolski (np. Iwanowice) i Wołynia (stanowisko tzw. grupy gródecko-zdołbickiej), wśród których te właśnie gatunki zwierząt domowych wyraźnie przeważają. Kości kóz i owiec znajdowane są, jak pamiętamy, także w grobach ludzkich (Yesclć), z nich też wykonana jest większość narzędzi kościanych. Uderza dość częste występowanie wśród zachowanych materiałów kości konia oraz psa (psi pochówek wyposażony w ceramikę w Strzyżowie). Znaczenie tych zwierząt, a zwłaszcza psa w hodowli wygonalnej jest podkreślane od dawna przez rozmaitych badaczy (np. K. Wodzicki J 1935; W. Antoniewicz 1959).

Ludność kultury Chłopice-Veselć musiała również w niewielkim zakresie zajmować się upratyą, która łącznie z lokalnymi możliwościami dłuższego wypasu powodowała zakładanie tu i ówdzie trwalszych osiedli. Potwierdzają to m. in. ślady chat o konstrukcji słupowej (Orliska Sokolnickie). Na niektórych takich miejscach (np. w Iwanowicach) powstają z czasem osiedla kultury mierzanowickiej lub strzyżowskiej. Brak nam odpowiednich podstaw do określenia wielkości grupy ludzkiej zamieszkującej osadę czy leż stanowiącej podstawową, większą od rodziny komórkę gospodarczo-społeczną. Sądząc z danych o formie osadnictwa i gospodarki kultury Chło-I pice-Veselć, nie mogła ona być zbyt duża.

Zarysowany wyżej obraz osadnictwa i gospodarki znajduje potwierdzenie w wynikach obserwacji poczynionych dla tego okresu na innych terenach, zwłaszcza w Kotlinie Karpackiej. Brak tam większych osad i nekropoli, a ślady osadnictwa mają charakter dość rozproszony (N. Kalicz 1968, s. 72, 73, 81).

Związki kulturowe i geneza

Zdecydowana większość form naczyń i niektórych innych zabytków naszej kultury nawiązuje ściśle do typów pojawiających się w tym czasie na południu od Karpat w kulturach postvućedolskich, takich jak lubliań-skiej, Vinkovci, Samogyvdr (tabl. III). Szczególnie bliskie wydaje się być powiązanie z środkowoeuropejskimi, a zwłaszcza naddunajskimi grupami kultury pucharów dzwonowatych (np. grupy Csepel pod Budapesztem), z którą nasza kultura sąsiaduje na Morawach, a w Małopolsce częściowo zajmuje to samo terytorium. Zresztą reprezentanci obu kultur wchodzą ze sobą w jakiś bliższy, nawet fizyczny kontakt, czego przejawem mogą być wspólne cmentarzyska w Święciach, woj. kieleckie (J. Prokopowicz 1964), i w Sudomeficach na Morawach (V. §ikulova 1961), a także wzajemne zapożyczanie typowych dla siebie wytworów. W wypadku inwentarzy grobowych kultury Chlopice-Vcselć chodzi o płytki łucznicze, złote ozdoby, kościane guzki z otworem w kształcie litery V przejęte od kultury pucharów dzwonowatych, w lej zaś drugiej kulturze — naczynia zdobione w sposób charakterystyczny dla ceramiki typu Chłopice-Veselć. Jest rzeczą bardzo prawdopodobną, że właśnie śród-kowonaddunajskie (silnie zmieszane z miejscowym podłożem) grupy kultury pucharów dzwonowatych były tymi bezpośrednimi przekazicielami cech południowych kulturze Chłopicc-Vcselć. Równocześnie jednuk kultura Chłopice-Veselć wykazuje pewne tradycje sznurowe, które przejawiają się w zdobnictwie naczyń sznurem, w pewnych formach ceramiki (doniczkowate kubki z uchem), w pewnych wyrobach krzemiennych (np. grociki