PICT2509

68

Przebieg procesów niszczących może mieć bezpośredni lub pośredni związek z niszczeniem gleby. np. erozja boczna oddziałuje pośrednio na gleby terenów sąsiadujących z rzeką poprzez wzmożenie ruchów masowych na brzegach (lyc. 50): intensywna erozja wgłębna może prowadzić do przesuszenia gleb w pobliżu rzeki zmniejszając ich odporność na oddziaływanie wiatru (dcflacji). Procesy erozji gleb przyspieszane są bezpośrednią działalnością gospodarczą skierowaną na glebę (orka. prace ziemne) oraz pośrednią, poprzez ingerencję człowieka w środowisko, jak wycinanie lasów, stosowanie upraw niewłaściwych z punktu widzenia przeciwerozyjnej ochrony gleby, wadliwie przeprowadzone melioracje wodne (przesuszenie terenu), zaburzenie równowagi statycznej utworów powierzchniowych podczas eksploatacji surowców itp.

Nadmierne stosowanie nawozów mineralnych i środków ochrony roślin, zanieczyszczenie atmosfery -to czynniki wpływające często ujemnie na strukturę gleby (zaskorupienie, niszczenie agregatów -pogarszanie stosunków wodno-powietrznych) prowadzące w konsekwencji do zmniejszenia jej odporności na procesy niszczące.

Ryc. 50. Niszczenie gleb przez mchy masowe wzmożone erozją boczną (okolice Rzeszowa)

h?-2,,L_Tvpv erozji elefi

Zawężając zagadnienie erozji gleb do procesów naturalnych wyróżni? się jej trzy podstawowe rodzaje:

•    e. wietrzna (eoliczna)

•    e. wodna (akwatyczna)

•    e. wodno-grawitacyjna

Erozja wietrzna występuje w Polsce na obszarach niżowych, słabo pokiytych roślinnością (piaski), a także w górach (np: zwietrzelina fliszowa). Polega ona na wywiewaniu wierzchniej warstwy gleby i przenoszeniu jej przez wiatr na znaczne niekiedy odległości.

Najpowszechniejsza u nas jest erozja wodna (góry, wyżyny), której zasadniczymi elementami składowymi są procesy denudacji i erozji. W literaturze rolniczej erozja wodna dzielona bywa na erozję powierzchniowa (odpowiednik procesów spłukiwania, spływania itp.) oraz liniowa (odpowiednik procesów erozji rzecznej tworzącej tzw. doliny suche). Wyróżnia się ponadto erozję podziemna (sufozję).

Erozja powierzchniowa, której dostrzegalnymi objawami są występujące po opadach deszczowych, czy podczas tajania śniegu - różnych rozmiarów bruzdy, zmętnienie spływającej po stokach wody, czy wreszcie akumulacja wymytego materiału na spłaszczeniach terenowych - jest procesem bardzo powszechnym w naszym klimacie (ryc. 51). Mikroformy tworzone przez erozję powierzchniową (bruzdy, wyrwy itp.) niwelowane są przy pomocy prostych zabiegów agrotechnicznych, jak orka i bronowanie.